​İnsan-Cemaat-Cemiyet

İnsanın işlevi hakikat karşısında hiçbir şeydir. Bir mesafeden yukarıya uçamayan kuşlar gibi imtihan gereği algılarına sınır koyulmuştur.
Yaratıcısını güneş gibi görüp kavrayabilecek bir beyin ve gönül kapasitesine sahip olan insan; imtihana has olarak sınırlandırılmıştır.
Gözün, kulağın sınırlandırılması beyin ve gönlü ekstra bir çabaya sevk etmiştir.
Gözü bantla kapatılan insanın diğer duyguları ve organlarının yardımıyla eşyayı bulmaya çalışması gibi; insan Yaratıcısını sınırlı organların taşıdığı bilgileri sınırsız bir akıl ve kalpte ince ince işleyerek bulur.
İbn Sina Absal ve Salaman, İbn Tufeyl Hayy bin Yakzan’da insanın bu arayışını tasvir eder.
Hakikat yolculuğunda dünya fikir tarihinin belki de ne değerli çalışmalarına imza attı İbn Sina ve İbn Tufeyl.
7. Yüzyılda Medine’den başlayan İslam Ümranı 12. Yüzyılda zirveyi gördüğünde İbn Sina ve İbn Tufeyl Müslümanların iddiasını ortaya koydu.
Dünya bir ada ve Absal veya Hayy bin Yakzan’da Müslümanların Adem’i idi.
İbn Sina ve İbn Tufeyl insan-cemaat-cemiyet-Yaratıcı ilişkilerini gergef gergef işlediler eserlerinde.
İnsan bir “bal arısı” gibi olmalı.
Her insanı, canlıyı, cansızı, kitabı, bilgiyi bir çiçek gibi görmeli, onları incitmeden nektarını almalı ama hepsinden önemlisi insan: 
En az %51 kendi kovanına çekilip özgün balını yapmalı.
İnsan cemaat ve cemiyetten nektar toplama adına istifade etmeli ama kendisini o selin içerisine bırakmamalıdır. 
Rahmetli Ömer Tuğrul İnançer: "Allah’ın mahlukuna aşık olunmadan da zatına aşık olunmaz. Allah insana insandan tecelli eder" derdi.
Cemaat cemiyet havuzundan istifade ettiğinden daha fazlasını oraya akıtma, aktarma, çaba, gayret ve azminde olmalıdır.
İnsanın gerçek tekâmülü toplum içerisinde, 'çokluk içerisinde ama bir olanla' birlikte olarak gerçekleşir.
Bu ‘çokluk içerisinde birlik’ içerisinde cemaat ve cemiyetle ilişkilerimizde temel hedefimiz her daim “iyi olmak ve iyilik yapmak” olmalıdır.
Bu iyiliğin daim olması içinde üç temel ilkeye ihtiyacımız vardır:
1.Adalet
2. Düşünce Özgürlüğü
3. İstişare
Adil olup, eleştiri dâhil cemaat ve cemiyetten gelen düşüncelere akıl ve kalbini açan ve her daim işi ehliyle istişare eden insan Yaratıcıya giden yolda salimen ilerleyecektir.
Hz. İsa(as) nefis tezkiyesinin dıştan görünen hareketlerden ibaret olmadığını söylemesine rağmen, aşırı soğukluk içeren ruhbanlık Yahudilik ve Hristiyanlık'ta sağlam bir yer edinmiş, hatta temel olmuştur. Hz. Muhammed (s.a.v.)’in, “İslam'da ruhbanlık yoktur” ikazına rağmen, sufi gelenek, ruhbanlığı aşan unsurlar içermiştir.
İnsan, cemaat ve cemiyet içerisinde akıl ve kalbini birlikte kullanarak aşkın varlıkla arasında imtihan için konulan bütün engelleri aşmalıdır.
Bu yürüyüşünde zaman ve emek yoğunluğunu şu sıralamada kullanmalıdır:
Aşkın varlığımız, her şeyin O’nu işaret ettiği Yaratıcımız en birinci önceliğimiz
İçkin varlığımız, Yaratıcının bize görüneceği en büyük ayine eşimiz ikinci önceliğimiz,
Taşkın varlıklarımız çocuklarımız ve taştığımız varlıklar anne babalarımız üçüncü önceliğimiz.
Her Cuma hutbesinde dinlediğimiz ayete kulak verelim:
“Şüphesiz Allah, adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara yardım etmeyi emreder; hayâsızlığı, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor.” Nahl, 16/90.
Durgun suya atılan taşın oluşturduğu halkalar misali aslında cemaat ve cemiyet içerisindeki hayatımız.
Halkanın merkezinde sürekli birlikte, çevrimiçi olduğumuz, bize şah damarından yakın Rabbimiz ve biz varız.
Sonraki halkalarla ilişkileri de işin merkezinde hizmet edecek, orayı güçlendirecek şekilde ayarlamak bizim elimizde.
“Ve sana yakîn (ölüm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et!” Hicr, 15/99.
İmtihan için sınırlandırılmış bir bedene ikamete mecbur edilen ruhumuz, görevi bitip “ölüm müjdesi” ile bedenden kurtulduğunda Rabbimizi Dolunay gibi göreceğiz inşallah.
İnsan kelimesi hem enis hem nisyanı havidir. O zamana kadar vazifemiz ya enis olup Allah’a ve yaratanlara yakın; ya da nisyana savrulup Allah’tan ve yaratılanlardan uzaklaşacağız. 
O halde biz enis olup cemaat ve cemiyet içerisinde kendimizden başlayarak “iyi insan olmak ve  her daim herkese iyilik yapmak” için son nefese kadar azami bir gayretin içinde olacağız.
Rabbe götüren en sağlam ve kesin yol budur.