Miras sözleşmesi, bir bireyin ölümü sonrası etki gösteren ölüme bağlı bir tasarruf işlemidir. Bu anlaşma, miras bırakan (muris) ile bir diğer taraf arasında yapılarak, muris tarafından mirasçı olmayan bir kişiye miras hakkı tanınabilir veya var olan bir mirasçının miras hakkından feragat etmesi sağlanabilir.
Miras içerisine taşınır ve taşınmaz, maddi değeri yüksek mal varlıkları dahil olduğu için bu sözleşmenin yapılması sırasında oluşabilecek her türlü yanlışlık veya eksiklik kişiler bakımından ciddi maddi ve manevi zararların oluşmasına sebep olacaktır. Bu sebeple miras sözleşmesi işleminin İstanbul’daki avukatlardan konuda uzman bir avukatla yapılması önem arzetmektedir.
“Resmi vasiyetname” formatında oluşturulması zorunlu olan miras sözleşmesi, mirasın bırakılması ya da mirastan vazgeçme anlaşması niteliğindeki sözleşmeler arasında sayılmaktadır. Bu tür anlaşmaların geçerliliği için resmi bir memur huzurunda, tarafların aynı zamanda bulunarak imzalaması şarttır. Adi yazılı formatta gerçekleştirilen miras sözleşmeleri geçersiz kabul edilir. Olumlu miras sözleşmeleri vasiyetname şeklinde hazırlanabilirken, mirastan feragat etme anlaşmaları sadece miras sözleşmesi formatında yapılmalıdır.
Miras sözleşmesi şekil şartları, resmi vasiyetnamelerde aranan koşulları içerir.
Muris ile mirasçı ya da mirasçı sıfatı taşımayan bir başka kişi arasında miras sözleşmesi yapılabilmektedir. Miras sözleşmesi yapabilmek için tarafların ölüme bağlı tasarrufta bulunabilme yetisine sahip olmaları gerekir. Bu yeti üç temel unsura dayanır:
Miras sözleşmesi yapacak diğer taraf için genel ehliyet koşulları geçerlidir.
Miras sözleşmesi yapabilmek için gerekli olan yaş, Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 503 hükmüne göre, kişinin ergin olması gerektiğini belirtir. Bu bağlamda, miras sözleşmesi yapacak kişinin 18 yaşını tamamlamış olması şarttır. Mahkeme kararı ile ergin sayılan veya evlilik yoluyla ergin hale gelen kişiler, yaş sınırını tamamlamamış olsalar dahi miras sözleşmesi yapabilirler.
Miras sözleşmesi, tarafların yazılı olarak yaptıkları bir anlaşmayla istedikleri zaman iptal edilebilir. Bu iptal anlaşması, ölüme bağlı bir tasarruf niteliğinde olduğundan, ölüme bağlı tasarruflar için gerekli olan ehliyet koşulları burada da aranır.
Miras sözleşmesi, lehine tasarruf yapılan kişinin TMK m. 510’da belirtilen mirasçılıktan çıkarma sebeplerinden birini yerine getirmesi durumunda, muris tarafından tek taraflı olarak iptal edilebilir.
İvaz karşılığında yapılan miras sözleşmelerinde, sağlar arası edim talep etme hakkına sahip taraf, bu edimlerin yerine getirilmemesi halinde Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 123 ve devamındaki hükümler uyarınca sözleşmeden dönebilir.
Taraflardan biri, dönme hakkını sözleşmede açıkça saklı tutmuşsa, bu hakkın kullanılması ile miras sözleşmesi sona erer. Lehine tasarruf yapılan kişi murisin ölümü sırasında hayatta değilse, miras sözleşmesi kendiliğinden iptal olur.
Eğer miras sözleşmesi, eşler arasında yapılmış ve murisin ölümünden önce evlilik iptal veya boşanma ile sonlanmışsa, miras sözleşmesi iptal olur. Miras sözleşmesi erteleyici bir şarta bağlı ise, bu şartın gerçekleşmemesi; bozucu bir şarta bağlı ise, bu şartın gerçekleşmesi gerekmektedir.
Muris sağlığında, irade sakatlığı sebepleri nedeniyle miras sözleşmesi iptal edilebilir. Miras sözleşmesiyle yapılan kazandırmalar, tasarruf edilebilir alanın sonradan daralması halinde azaltılabilir.
Miras sözleşmesi kendiliğinden bozulmaz, bu nedenle geçersiz hale gelmesi için mahkeme tarafından iptal kararı alınması gerekir. Mahkeme kararı ile iptal edilen miras sözleşmesi, geriye dönük olarak geçersiz sayılır.
Medeni Kanun’da belirtilen sınırlı sebeplerin varlığı halinde açılacak iptal davası ile miras sözleşmesi geçersiz kılınabilir. İptal sebepleri şunlardır:
Ölüme bağlı tasarruflar, şekil açısından vasiyetname ve miras sözleşmesi olarak ikiye ayrılmaktadır.
Noterde düzenlenmese de vasiyetname geçerli olabilir; ancak, geçerlilik için “el yazılı vasiyetname” ya da “sözlü vasiyetname” formuna uygun olmalıdır. El yazılı vasiyetname, baştan sona vasiyetçi tarafından yazılmalı, tarih ve imza içermelidir. Sözlü vasiyetname, resmi veya el yazılı vasiyet yapma imkanı olmayan durumlarda geçerli olan bir yöntemdir.
Miras hakkının geçerlilik süresi, miras hakkına dayanarak ileri sürülen taleplere göre değişkenlik gösterir. Miras hakkı, her ne kadar homojen bir hukuki nedene dayansa da, ilgili kişiye hem mutlak hem de nispi haklar tanır.
Genel olarak, bir kişi istediği birine miras bırakma hakkına sahiptir, fakat murisin bu özgürlüğü belli kısıtlamalara tabidir. Muris, tasarruf nisabına uygun davranmak zorundadır. Yasal mirasçıların, yani anne, baba, eş ve altsoy mirasçılarının saklı payları haricinde kalan kısım, “tasarruf edilebilir kısım” olarak adlandırılır. Bu kısımda, murisin tasarruf özgürlüğü bulunur.
Kişiler, kendi mal varlıkları üzerinde diledikleri gibi tasarrufta bulunabilirler. Ancak, saklı paylı mirasçıların bulunması durumunda, murisin tasarruf nisabına dikkat etmesi gerekir. Murisin tasarruflarıyla saklı payı ihlal eden mirasçılar, tenkis davası açarak ihlal edilen miras haklarının iadesini talep edebilirler.
Miras paylaşımı gerçekleştirilmez ve mirasçılara miras payları oranında intikal ettirilmezse, murisin ölümünden itibaren 2 yıl sonra ilgili Tapu Müdürlüğü veraset ilamı talebiyle dava açabilir ve hak sahipleri adına tescil işlemi gerçekleştirilir. Miras paylaşımı yapılmadığı takdirde “miras ortaklığı” devam eder ve mirasçılardan her birinin kendi miras payına ilişkin mal varlığı üzerinde bağımsız tasarruf hakkı doğmaz. Taraflar paylaşım konusunda anlaşmaları durumunda, miras paylaşım sözleşmesi yoluyla paylaşım gerçekleştirilir.
Miras ortaklığı devam ederken, bir mirasçının miras payını devretmesi mümkündür. Mirasçı, diğer bir mirasçıya veya üçüncü bir kişiye yapacağı miras payının devri sözleşmesi ile miras payını satabilir. Miras payı üçüncü bir kişiye devrediliyorsa, bu işlem Noterde gerçekleştirilmelidir. Miras payının devri sözleşmesi noter ücreti, miras payının satış bedelinin binde 20'si oranındadır.
Miras hukuku alanında uzmanlaşmış bir miras avukatı ile miras sözleşmesi yapılmalıdır. Miras sözleşmesinin hazırlanması, vasiyetnamenin oluşturulması, veraset ve intikal işlemlerinin yönetimi ve miras davaları, profesyonel miras hukuku avukatlarına danışılarak yürütülmelidir.
Miras sözleşmesi içeriğine göre “olumlu miras sözleşmesi” ve “olumsuz miras sözleşmesi”; taraflarına göre “tek taraflı miras sözleşmesi” ve “iki taraflı miras sözleşmesi”; edim yükümlülüğüne göre “ivazlı miras sözleşmesi” ve “ivazsız miras sözleşmesi” olarak çeşitlenir.