Aile Şirketinin Sürdürülebilirliği için Aile Anayasası

Türkiye’deki şirketlerin büyük çoğunluğu ailelerin kontrolündedir. Kesin rakamlar olmasa da şirketlerin %90’ına varan tahminler, Türkiye ekonomisinin bir Aile İşletmeleri Sistemi olduğunu gösteriyor. Ekonominin bu kadar büyük bir bölümünü oluşturan Aile şirketlerinin başarısı ülkemiz için hayati öneme sahiptir.

Yüzyıllık Markalar Derneği’nin sadece 38 üyesi bulunuyor. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu öncesinde mevcut yüzbinlerce şirketten geriye çok az sayıda marka kalması, aile şirketlerinin uzun vadede dayanıklı olmadığını ortaya koyuyor.

Aile şirketlerinde bu kayıpları önlemenin yolunu bulmak toplumsal olarak çok önemli bir konu. Her şirketin ve her ailenin hikayesi ayrı olsa da bazı problemler ile sık karşılaşılıyor.  Sihirli bir değnek yok ama kayıpları azaltmada kurumsallaşmanın rolünün önemli olduğunu biliyoruz.
Aile şirketi sisteminin; iş, aile ve hissedarlardan oluşan üç bileşeni bulunuyor. Sistemin kurumsallaşması bu bileşenlerin her birinin kurumsallaşmasını gerektiriyor. Şirketin geleceği ve sürdürülebilirliği için oyunun kurallarının belirlenmesi ve oyunun bu kurallar çerçevesinde oynanması hedeflenmeli.

Hissedarların kurumsallaşmasında bağımsız ve tarafsız üyeler ile yönetim kurulunun desteklenmesi öne çıkan bir başlıktır. İşin kurumsallaşmasında ana başlık, profesyonelleşmedir. Ailenin kurumsallaşması ise aile toplantıları, aile konseyi ve aile anayasası ile sağlanabilir. Bu faktörlerin sağlanması konusunda ise aile şirketi danışmanlığı veren firmalardan destek alınabilir.

Aile Şirketi Danışmanlığı
Aile şirketi danışmanlığı, aile işletmeleri için uzmanlık ve rehberlik sağlayan bir danışmanlık hizmetidir. Aile üyelerimin sahip olduğu ve aile üyeleri tarafından yönetilen aile şirketleri, genellikle daha büyük işletmelere ve çok uluslu şirketlere kıyasla özgün zorluklar ve dinamiklerle karşılaşabilirler. Aile şirketi danışmanlığı, aile işletmelerinin özel ihtiyaçlarını anlayarak aile işletmelerine özgü sorunların ele alınmasına olanak sağlar.

Aile şirketi danışmanları, aile şirketlerinin varlığını sürdürebilmesi için ihtiyaçların belirlenmesine ve olası sorunların ortadan kaldırılmasında etkilidir. Aile şirketlerinin varlığını sürdürebilmesi için aile anayasası oluşturulmasında etkilidir.

Aile Anayasası
Anayasa kavramı, ülkeler için kullanıldığında bir toplumsal sözleşmeyi ifade eder. O ülkenin nasıl yönetilmesi gerektiği hususunda yurttaşlarının üzerinde anlaştığı genel kurallar anayasayı oluşturur. Benzer şekilde aile anayasası da aile üyelerinin aralarındaki ilişkilerin ve iş ilişkilerinin nasıl olması gerektiğini belirleyen genel kurallar dizisidir.

Ortak kuralların belirlenmesi, uzun tartışmalar gerektirebilir. Üzerinde anlaşılacak kuralların ne olduğu kadar önemli bir diğer konu da aile üyelerinin zor konuları konuşma becerilerinin gelişmiş olmasıdır. Aile anayasası çalışmaları iyi yönetildiği takdirde ailenin iletişim becerileri gelişebilir. İletişim becerilerinin gelişimi, çatışma yönetimi, yanlış anlaşılmaları önleme ve eşgüdüm gibi konularda kritik öneme sahiptir.

Aile anayasası hazırlıklarının güneşli günlerde başlaması çok önemlidir. Bir problem ortaya çıktıktan sonra problemi tartışmak genellikle çok güçtür. Oysa ileride ortaya çıkabilecek potansiyel problemleri her şey yolundayken tartışmak daha kolaydır.

Aile anayasası hazırlık çalışmalarını bir tür yangın tatbikatı olarak da görebiliriz. Tatbikatlar yapılmasına rağmen bazen yangınlar çıkabilir. Yangın tatbikatını disiplin ile yapan ailelerde yangının vereceği hasarın daha az olacağını öngörülebilir.

Hazırlık çalışmalarına ilk başta dar bir grup ile başlayıp, tartışma kuralları oturana kadar kolay konular üzerine gitmekte yarar vardır. Kolay konuları konuşan grupta oluşan ortak yaklaşım, grup genişleyip konular güçleştikçe zorlukları aşmakta yararlı olacaktır.

Karar verirken değişik mekanizmalar mümkündür. Oy birliği, nitelikli çoğunluk ya da oy çokluğu alternatifleri olabilir. Ancak meselenin Anayasa yapmak değil, ileride bu Anayasaya uyum olduğunu göz önüne alırsak, kararlarda olabildiğince oy birliği aramakta yarar vardır.
Üzerinde ilk anlaşılacak kurallardan biri, bir madde kabul edildikten sonra; o madde ile ilgili herhangi bir Aile bireyi ileride farklı düşünecek olsa bile, madde değiştirilmedikçe o maddeye uyacağını kabul etmesidir. Aile anayasasının alt başlıkları, şu şekilde sıralanabilir:

Kapsam ve Amaç
Aile fertlerinin Anayasadan anladıkları birbirinden çok farklı olabiliyor. Bu neden ile Anayasanın dönem ve içerik olarak neleri kapsadığını ve bu Anayasanın neyi amaçladığını başta netleştirmekte yarar var. Kurucu nesillere saygı açısından, onların mesajlarına ve gelecek nesillerden dileklerine bu bölümde yer verilebilir.

Yöntem
Aile Anayasasının hazırlanması ve maddelerin gelecekte yenilenmesi tartışmalara yol açacaktır. Bu tartışmaların kişilik savaşına dönüşmeyip, en doğruyu arayan fikir tartışmaları olarak yapılabilmesi için davranış kurallarının baştan tespiti yararlı olur.

Ailemiz
Aile üyelerinin işte çalışması, rekabet etmesi, kaynakları kullanması, yönetim kurulunda ve aile konseyinde görev alması gibi konuların bu bölümde netleştirilmesi beklenilir. Gelecek nesillerin nasıl yetiştirileceği, nesil geçişleri gibi konularda ele alınmalıdır.

İşimiz
Aile üyeleri işyerinde otomatikman yetki kazanmış yönetici değildirler. Aile konseyi de ikinci bir yönetim kurulu değildir. Ancak Ailenin iş ile uyumu önemlidir. Aile üyelerinin beklentileri ve katkıları vardır. Gri alanların kurallara bağlanması işte çalışan profesyonelleri de rahatlatacaktır. Aile üyelerinin işte nasıl çalışabilecekleri, değerlendirme ve terfi kriterleri de netleştirilmelidir.

Hissedarlık
Hissedar yapısının kurumsallaşmasında en önemli organ yönetim kuruludur. Yönetim kurulunun bağımsız ve tarafsız üyeler ile desteklenmesi gerekir. Yönetim kurulunun görev ve yetkileri konusunda Aile üyelerinin de kafasının net olması yararlı olacaktır.

Aile Anayasasının Hukuki Geçerliliği
Aile anayasaları hukukta “Atipik Sözleşme” olarak tanımlanır. Bu sözleşmeler yalnızca imza atanları bağlar. Yaptırımları da yazılı metinde yazılanlar olabilir. Dolayısıyla hukuki bağlayıcılık çok düşüktür. Eğer hukuki bağlayıcılık isteniyorsa anayasa maddelerinin şirket esas sözleşmesine eklenmesi gerekir. Maddelerin ticaret, miras, borçlar, aile hukuku kanunları ile çelişmiyor olduğuna da bir hukukçu tarafından bakılması yararlı olur.
Aile anayasasının faydası, hukuki geçerliliğinden öte hazırlayanların tutarlı davranma motivasyonlarındadır. İnsanlar metni kabul ettikten sonra bu konuda kendilerini bağlı hissedeceklerdir.

Şirketiniz için aile anayasanızı hazırlamakta sıkıntılar yaşamamak için geçmiş tecrübelerden yararlanmak yararlı olabilir. Aynı zamanda aile şirketi danışmanlığı hizmeti alarak şirketinizin daha uzun süre sağlıklı bir biçimde yaşamasına olanak sağlayabilirsiniz. Aile şirketi danışmanlığı - aile anayasası ve bağımsız yönetim kurulu üyeliği hakkında detaylı bilgi edinmek için www.yusufsoner.com adresini ziyaret etmenizi öneririz.

Kaynak: Bülten