Prof. Dr. Adem Esen : İslam dünyası bir hareketine muhtaç

Konya Yazma Eserler Bölge Müdürü ve TYB Konya Şubesi önceki dönem başkanlarından olan Bekir Şahin’in düzenleyici olduğu konferansta Prof. Dr. Adem Esen “Mahmud Esad Seydişehri ve ‘İktisad’ Kitabı” üzerine konuştu.

Seydişehri’nin hayatını anlatarak konuşmasına başlayan Esen “Öğrenimini doğum yeri Seydişehir ve Konya’da yaptıktan sonra İstanbul Fatih Camii ve diğer camilerde derslere devam etmiş; mantık, kelam, hikmet, hadis, tefsir, fıkıh ve usul-ü fıkıhta icazet almış ve Şeyhülislam’lıktan dersiam (medrese muallimi) olmuştur. Fatih Camiinde ders verirken, tabii ve riyazi ilimlerde bilgi edinmek üzere Menşe-i Muallimin-i Askeri İdadi Kısım (Askeri Öğretmen okulunun lise kısmı) devam etmiş, burada matematik, geometri, cebir, tarih, coğrafya, fizik, kimya, mekanik, Fransızca ve resim derslerini almış, ayrıca sivil öğrenci olarak Mekteb-i Harbiye’nin kurmay sınıfına kabul edilmiştir. Burada yüksek cebir, trigonometri, uzay geometri, topografya, mimari, integral, aritmetik, arazi ölçümü derslerini okumuştur. Buradan Tatbikat Sınıfları Yüksek Riyaziye Mualllimliği diploması almıştır.” dedi.

Prof. Dr. Esen “Mahmud Es’ad, İslâm dünyasının bir ihya hareketine muhtaç olduğunu düşünür. Bu nedenle fikriyatında ıslah, ihya, intibah, tecdid, ictihad gibi kavramlar merkezî bir yere sahiptir. Ulemanın otoritesi başta olmak üzere “ıslah”ın önündeki engelleri tenkit eder, bu noktada “ictihad”ı merkeze alarak fıkhın yorum imkânlarına dikkat çeker. Meslek hayatının ilk yıllarında kaleme aldığı fıkıh usûlü eserlerinde klasik anlayıştan büyük oranda ayrılmamıştır. Bununla beraber Osmanlı hukuk modernleşmesinin gelişim seyri, şahsî olarak ise muhtemelen devlet hayatının getirdiği tecrübelerin etkisiyle “muamelat” konusunda maslahatı ve zarureti daha fazla gözeten bir çizgiye kaymış; ictihad kapısının açılması/kapanması odağında yer alan ve Hicrî üçüncü asırdan sonrasını “kuru bir taklit dönemi” olarak tanımlayan bir fıkıh tarihi anlayışı benimsemiştir.” söyledi.

Bekir Şahin’in “Çok Güncel olan bir konu var, Mahmud Esad’ın İlmi İktisad kitabı faize ne diyor?” sorusuna da cevap veren Adem Esen “Şimdi faizle ilgili çok olumsuz bir görüş yok. O dönemdeki faiz çalışmalarını anlatıyor ama bununla ilgili Mahmut Esad'ın Rusya Müslümanlarını ziyareti var, orada bazı görüşleri ele almış. Kitabında Ziraat Bankası'nı ve emniyet sandığının çalışmalarından bahsediyor, ama tamamen klasik anlamda düşündüğümüz faizle ilgili olumsuz ya da olumlu bir görüş yok. Ama uygulama açısından biliyorsunuz Osmanlı o dönemde faiz uygulamalarını şu veya bu şekilde yapmıştır. Benim çıkarımım; eğer ekonominizi üretim üzerine kuramazsanız, faiz içerisinde debelenir durursunuz.” aktardı.

Çevrimiçi programın sonunda Bekir Şahin, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Yasir Şahin’e ve Prof. Dr. Adem Esen’e kültür dünyamıza kazandırdığı Mahmud Esad Seydişehri’nin ‘İktisad’ kitabı için teşekkür etti. (Tahir Yılmaz)

Kaynak: Tahir Yılmaz