İran'ın bugünü

II. İRAN’IN BUGÜNÜ

 

1. Pers İmparatorluğu’ndan İran İslam Cumhuriyeti’ne 

Ülkenin adı MÖ 6. yüzyıldan 1935'e kadar Pers İmparatorluğu, Acemistan gibi isimlerle anılırken, o yıl Rıza Şah "İran" isminin kullanılmasını istemiştir. 

        İran sözcüğü, Zerdüştlüğün kutsal kitabı Avesta’da yer alan “Aryānām”teriminden gelmektedir. (Vikipedi) 

İran bayrağındaki beyaz renk barışı, yeşil renk dini inancı, kırmızı renk ise şehitleri simgeler. Beyaz rengin ortasındaki işaret “Allah”ı simgeler. Kırmızı ve yeşil renklerin kenarında boydan boya “Allahüekber” yazısı bulunur.  

İran, 1.648.195 km²’lik yüzölçümü ile Türkiye’nin iki katı civarında bir genişliğe sahiptir. Ancak toprakların yarısı, yaşamaya elverişli olmayan çöllerden oluşmaktadır. 

Nüfus 75 milyon. Aile başına çocuk ortalaması ikiyi pek geçmemektedir. Yani nüfus artış hızı düşük. Yönetim de böyle istiyor. Adı “İslam Cumhuriyeti” olan ülkede nüfus kontrolü uygulamasının yapılması ilginç geliyor insana. 

Daha önce de söylediğimiz gibi, 1979 yılında yapılan devrimle Şah Rejimi devrilmiş İran İslam Cumhuriyeti kurulmuştur.  

Nizamiye Medresesi'nin içinden bir görüntü

 

Yeni rejimde, yürütmenin başında dört yılda bir halk tarafından seçilen cumhurbaşkanı bulunmakta. Mevcut cumhurbaşkanı, 2013 yılında seçilen Hasan Ruhani’dir. İran’da biri “radikal İslam” diğeri “ılımlı İslam” görüşlü iki siyasal parti bulunuyor. Bu sefer seçimleri ılımlı görüşlere sahip Ruhani kazandı. Yine halk tarafından seçilen 290 milletvekili yasama meclisini oluşturuyor. Cumhurbaşkanı 20 bakanını kendisi belirledi. Türkiye’deki Anayasa Mahkemesi’ne benzeyen Rehberlik Meclisi de halk tarafından seçilmektedir.  

En yüksek devlet makamı ise İran dini liderliğidir. Devrimi gerçekleştiren Ayetullah Humeyni ilk dini lider olmuştur. Şimdiki dini lider ise Ayetullah Ali Hamaney’dir. 

Nizamiye Medresesi'nin avlusu

 

2. İran’da Kürtler

İran nüfusunun %61'ini Farslar, %16'sını Azeri Türkleri, %10'unu Kürtler, %2'sini Araplar … ve diğer Türkmen gruplar oluşturur. (Vikipedi) 

Kürtler daha çok doğudaki Irak sınırına yakın İran Kürdistanı’nda yaşıyorlar. 

Burada neden Kürt sorunu olmadığını sorduğumuz vakit aldığımız cevap şu oluyor. “Korkudan. Bu tip hareketlere Tahran çok sert bir şekilde müdahale ediyor. İdam cezasını uyguluyor. Kürtlerin sesini çıkartması mümkün değil…”

Antik Persepolis Şehri

 

3. İran’da Türkler

 

İran (eski adıyla Acemistan) ülkesini 1500 yıl boyunca Türk hanedanlar, aşiretler, ordular yönetmiştir.  

Türk lehçeleri İranda çok yaygındır. Yirminci asrın başlarında İran'ın ekseriyetinin ana dili Türkçe idi. 100 yıldan bu yana asimilasyon politikası uygulanmaktadır. Hala okullarda Türkçe ve diğer etnik azınlıkların dillerinin okutulması yasaklanmıştır. Okullarda eğitim sadece Farsça ve Arapça dillerinde yapılmaktadır. 

Tüm bu yasaklamalara ragmen Vikipedi Ansiklopedisinde yer alan bilgilere göre bugün itibariyle İran nüfusunun %40'ı Türkçe konuşmaktadır. Seyahatimiz boyunca sık sık Türkçe konuşan insanlarla karşılaştık. Azeri aksanında konuştukları Türkçeleri ile Türklere, Türkiye’ye olan hayranlıklarını, sevgilerini yansıttılar bize. 

Şah'ın sarayının girişi

 

Kuzeybatıdaki İran Azerbaycanı (Tebriz) bölgesinin tamamen Türk kökenli olduğunu öğrendik.  

Halen İran’ın %20 civarının Türk kökenli olması ve %40 civarının Türkçe konuşması yasakçı politikalarla bir yere varılamayacağının en güzel göstergesi.