RABAT (AA) - HALİD MECDUB - Fas'ın "savaş suçu işlemekle" itham ettiği Polisario Cephesi Genel Sekreteri İbrahim Gali'nin İspanya'ya kabul edilmesi sonrası iki ülke arasında tırmanan gerginliğin ardından Madrid yönetiminin başta güvenlik kaygısı olmak üzere çeşitli sebeplerle Rabat ile yeniden "güçlü" ilişkiler tesis etmeye çalıştığı belirtiliyor.
Batı Sahra meselesinden dolayı son dönemde ciddi gerginliklere sahne olan İspanya-Fas ilişkileri, İspanya'daki sol koalisyon hükümetinin 22 Nisan 2021'de ayrılıkçı Polisario Cephesi Genel Sekreteri Gali'yi, Kovid-19'a yakalanması sonrası tedavi görmesi için gizlice ülkeye getirip Logrono kentindeki bir hastaneye kaldırmasıyla diplomatik krize dönüştü.
İspanya, geçen dönemde Fas ile ilişkilerini eskiye döndürmek için çaba sarf etti. Ancak Fas, Ceuta ve Melilla kentleri meselesi başta olmak üzere iki taraf için de aşırı hassas ve etkiye açık dosyaların bulunduğunu belirterek bu meselelere açıklık kazandırılması çağrısında bulundu.
Fas'ın en kuzeyindeki Ceuta ve Melilla kentleri İspanya yönetimi altında kalırken, Rabat onları "işgal edilmiş ileri karakollar" olarak değerlendiriyor.
Rabat yönetimi Batı Sahra'da Fas egemenliği altında genişletilmiş özerklik teklif ederken, Polisario Cephesi ise bölgenin kaderini belirlemek için bir referandum çağrısında bulunuyor ve bu önerisi bölgedeki sığınmacılara ev sahipliği yapan Cezayir tarafından da destekleniyor.
- Rabat "net bir tutum" istiyor
Fas Hükümet Sözcüsü Mustafa Baytas, 20 Ocak'ta düzenlediği basın toplantısında, iki ülke ilişkilerinin yeniden kurulması için daha fazla netliğe ihtiyaç olduğunu kaydetti.
Fas Kralı 6. Muhammed'in Halk ve Kralın Devrim Bayramı vesilesiyle Ağustos 2021'de yaptığı konuşmasında Rabat-Madrid ilişkilerinin öneminden bahsettiğini hatırlatan Baytas, Kral'ın iki yıl önce yaptığı konuşmasında da bazı ülkelerle ilişkilerin düzelmesi için "istek" ve "netlik" olmak üzere iki önemli referans noktası belirttiğine işaret etti.
Baytas, "istekliliğin" İspanya tarafından ifade edildiğini ancak bu isteğin güçlendirilmesi için daha fazla netliğe ihtiyaç olduğunu dile getirdi.
Fas hükümetinin bu açıklaması, İspanya Kralı 6. Felipe'nin "Fas ile mevcut ilişkiyi daha güçlü ve sağlam temeller üzerinde yeniden belirlenmesinin önemine" işaret etmesinden birkaç gün sonra gelmesi dikkati çekti.
İspanya Kralı, Madrid'de Faslı diplomatik heyeti kabulü sırasındaki açıklamasında, iki ülke hükümetlerinin ilişkileri 21. yüzyıl için daha güçlü ve daha sağlam temeller üzerinde yeniden belirlemeyi kabul ettiğini söylemişti.
- Fas-İspanya krizi sürüyor
İspanya idaresindeki Ceuta (Sebte) şehrine 17-20 Mayıs 2021 tarihlerinde 8 bini aşan göçmen dalgası Rabat ile Madrid arasındaki krizin daha da derinleşmesine yol açtı.
Fas ile İspanya arasındaki krizin başlangıç noktasının, Polisario Cephesi Genel Sekreteri Gali'nin gizlice İspanya'ya götürülmesi olmadığı belirtiliyor. Nitekim İspanya ile Fas ilişkileri, Kuzey Afrika'da yer alan Melilla ve Sebte bölgelerinin Madrid yönetiminde olması hasebiyle öteden beri kırılgan bir düzeyde seyrediyor.
Fas Başbakanı Sadeddin el-Osmani, Aralık 2020'de Mısır medyasına yaptığı açıklamada, Ceuta ve Melilla kentlerine ilişkin ülkesinin görüşünü şu sözlerle dile getirdi:
"Batı Sahra gibi Fas'ındır. İlk olarak Sahra meselesini tamamen halletmek gerekiyor, bu mesele önceliğimiz. Batı Sahra gibi Fas toprağı olan Ceuta ve Melilla dosyasının yeniden açılmasının zamanı da ileride gelecek."
Bunun üzerine İspanya, 22 Aralık 2020'de Fas'ın Madrid Büyükelçisi Kerime Binyaiş'i bu anlaşmazlıklar sebebiyle Dışişleri Bakanlığına çağırdı. İspanya Dışişleri Bakanlığı, Büyükelçi Binyaiş'e "Madrid hükümetinin tüm ortaklarından, egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesini ve Başbakan Osmani'nin sözlerine açıklık getirilmesini istediğini" bildirdi.
- Krizlere rağmen ekonomik ve güvenlik alanlarındaki gelişmeler
İki ülke arasında art arda yaşanan krizlere rağmen Fas-İspanya ilişkilerinin farklı alanlarda geliştiği görülüyor.
Resmi verilere göre, Fas'ın ticari ortakları arasında 2012 yılından bu yana İspanya ilk sırada yer alıyor. Halihazırda Fas'ta 800'den fazla İspanyol şirket faaliyet gösteriyor.
Güvenlik alanında ise Madrid ve Rabat yönetimleri, sınır ötesinde terörle mücadele için güven köprüleri kuruyor. Bugüne kadar düzenlenen ortak operasyonlar kapsamında birçok terör hücresinin çökertildiği kaydediliyor.
İki ülke arasındaki iş birliğinin ayrıca güvenlik alanlarında yaşanan risklere ilişkin düzenlenen panellerde bilgi alışverişi düzeyine kadar yükseldiği gözlemleniyor.
- Fas-İspanya ilişkilerini düzeltecek faktörler
Sidi Muhammed Bin Abdullah Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Görevlisi Said es-Sadiki, AA muhabirine yaptığı açıklamada, mevcut krizi ve Madrid yönetiminin Fas'la ilişkilerini düzeltme arzusunu değerlendirdi.
Sadiki, "İspanya'nın, Fas ile ilişkilerini iyileştirmeye ve eskisi gibi güçlü seviyede tutmaya sevk eden birçok faktör bulunuyor. Bu faktörleri iki başlık altında özetleyebiliriz: Birincisi, farklı boyutları olan ekonomi. Ekonominin yatırım, karşılıklı ticaret ve balıkçılık gibi boyutları söz konusu. Nitekim Fas ve İspanya, Akdeniz'in iki kıyısından güç alıyor. İkinci faktör ise güvenlik. Bunun da sınır güvenliği ile sınır ötesi terör tehditleri başta olmak üzere yasa dışı göç gibi boyutları bulunuyor." dedi.
İspanya ile Fas arasındaki güvenlik konusunun en az ekonomik konular kadar önem arz ettiğinin altını çizen Sadiki, Madrid'in sınır güvenliğinde olabilecek en ufak bir sorunda dahi kendisini güvende hissetmeyeceğini vurguladı.
Fas'ın hem İspanya hem de tüm Avrupa'nın güvenliği için önemli istikrar unsuru olduğuna dikkati çeken Sadiki, "Güney sınırında güvenlik ihlali olması durumunda İspanya'nın gözüne uyku girmez." ifadesini kullandı.