Organ nakli, kişinin ihtiyacına göre canlıdan ya da bir kadavradan yapılan bir operasyon olarak tanımlanabilir. Tedaviye cevap vermeyen ve tıbben müdahalesi mümkün olmayan hastalıklar sebebiyle görevini yerine getiremeyen ve hasar görmüş organların yerine canlı ya da ölü bireylerden alınan sağlam organla değiştirilmesi olarak bilinir. Karaciğer, böbrek pankreas, bağırsak ve kalp nakilleri kadavradan alınarak ihtiyacı olan kişiye nakledilebilir.
Organ nakli nedir?
Organ bağışçısı olan bir kişiden organ ya da dokunun alınarak ihtiyacı olan bir alıcıya yerleştirme işlemine
organ nakli adı verilir. Alıcının organının işlevinin yerine getirememesi, hasar görmesi ve yaralanma sebebiyle çalışamadığı ve görevi yerine getiremediği durumlarda organ naklinden yararlanılır.
Kimler organ ve doku bağışlayabilir?
Organ bağışçısı olan kişiler öldükten sonra organlarını ihtiyacı olan kişilere nakledilebilir. Bunun yanında kişi hayattayken bir böbreğini ya da karaciğerinin bir kısmını bağışlayabilmektedir. Böbrek ve karaciğer nakilleri genellikle nakledilecek hastanın yakını ya da arkadaşı olabilmektedir.
Kadavra (donör) verici: Organ bağışçısının, trafik kazası gibi nedenler dolayı beyin ölümü gerçekleştiğinde organları bağışlanarak kadavra verici olarak tanımlanır.
Canlı donör: Organ nakli ihtiyacı bulunan hastanın çevresi ya da ailesi kan, doku gibi uyumluluklarda bağışta bulunabilmektedir.
Hangi organ ve dokular nakledilebilir?
Her yaş ve cinsten insanlar organ bağışçısı olabilmektedir. Organ bağışçısı olan kişi hayatını kaybettiğinde yaşına, donör uygunluğuna ve sağlık geçmişine bakılır. Buna göre bağış için uygunluğu tespit edilir. Nakil yapılacak organlar şu şekilde sıralanabilir:
- Karaciğer
- Pankreas
- Kalp
- Akciğer
- Bağırsak
- Kornea
- Deri
- Kemik ve kemik iliği
- Kalp kapakçığı
- Bağ dokusu
Organ bağışında bulunmak için nereye başvuru yapılır?
Organ bağışı için kişinin kamu ya da özel hastanelerde ‘Organ Nakil Koordinatörlüğü’ne başvuru yapması gerekir. Organ bağışı başvurusu yapıldıktan sonra kişinin sağlık bilgilerini içeren ‘Doku ve Organ Bağış Belgesi’ kartı hazırlanmalıdır. Bu kart kişinin her zaman yanında olmalıdır. Organ bağışçısının ailesi de bu konuda bilgilendirilmedir.
Organ nakli sonrası hayat
Organ nakli olan kişiler hayatlarının devamında düzenli muayene olması ve ilaç kullanması gerekebilir. Nakledilen organ vücuda girdiğinde vücut o organa yabancı gibi davranıp reddetme durumuna geçebilir. Bu reddetme durum ilaçlarla önlenebilmektedir. Nakledilen organın vücuda kendini kabul ettirebilmesi için sağlıklı bir yaşam tarzı benimsenerek bağışıklığı güçlendirmek gerekir. Yeterli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve sigara içmemek bağışıklığı güçlendirmeden etkili olmaktadır.
Organ naklinde kan ya da doku uyumu gerekir mi?
Organ nakli sırasında alıcı ve verici arasında kan uyumu gerekmektedir. AB Rh(+) genel alıcı, 0Rh(-) ise genel verici olarak tanımlanır. Örnek olarak A Rh(+) bir alıcı; 0 Rh(+), 0 Rh(-), A Rh(+), A Rh(-) vericilerden böbrek alabilmektedir. Bu noktada doku uyumu aranmaz. Fakat doku uyumu olduğu durumlarda naklin de başarı oranı artmaktadır. Karaciğer naklinde doku uyumu aranmamaktadır. Sadece kan uyumu yeterli olur.