Bir senedin ödenmemesi durumunda alacaklı kişi, çeşitli yollarla senetleri tahsil yoluna gidebilir. Senet alacaklısının üç farklı senet tahsili yolu bulunmaktadır.
İcra takibi başlatmak için İcra Dairesi’ne başvuru yapılması gerekir. Yapılan başvuru sonrasında takip başlatılarak, borçlu kişiye, ödeme emri gönderilerek, ödemenin 10 gün içinde yapılması istenir.
Senetten alacaklı kişi, ikinci yol olarak banka üzerinde protesto çekme işlemini gerçekleştirebilir. Bu durumda borçlu kişi, bankanın kara listesine girmiş olur. Eğer ticaretle uğraşıyorsanız, bankanın kara listesine girdiğinizde, birçok işleminiz de zorlu süreçlerden geçmeye başlamaktadır. Bir diğer senet tahsil yolu ise, alacaklı tarafından borçluya ihtar çekilmesi yoludur. Böylece alacaklı iyi niyet göstererek, borçluya ödeme yapması için ek süre vermiş olur. Ancak borçlu bu ek süre içinde de ödemesini yapmıyor ya da yapamıyorsa, icra takibi ve haciz yolu açılmış olur.
Ödenmeyen senetlerin tahsili konusunda, hangi seçenek tercih edilirse edilsin avukatlara soru sorarak, konusunda uzman icra avukatı desteği alınmalıdır.
Bononun adi bir senet olarak kabul edilmemesi için kanunda yer alan şekil şartlarına uygun olarak hazırlanması zorunludur. TTK 776. Madde uyarınca senet aşağıdaki özellikleri taşımalıdır:
Senet alırken birtakım şartların sağlanıp sağlanmadığına bakılması gerekir. Yukarıda bahsi geçen şartlardan herhangi biri senette yer almadığında senedin geçerliliği ortadan kalkacağından bu hususlara ayrıca dikkat edilmesi gerekir.
Senedin adi senede dönüşmesi hamili zarara uğratacağından kanunda belirtilen şartların sağlanması gerekir. Senetle ilgili olarak bilinmesi gereken konulardan biri de ciro silsilesidir. Ciro silsilesinin sağlam olarak yapılmaması veya noksan yapılması durumunda senetteki hakkın senedi ciro eden kişiye geçmesi mümkün olmayacağından senedin tahsilatı sırasında bu durum bir problem olarak ortaya çıkar.
Senet düzenlendikten sonra vade tarihi geldiğinde ödenmesi gerekir. Vade tarihi gelen bir senedin ödenmemesi durumunda noterden çekilecek bir ihtarname ile senedin ödenmediği belgelenir.
Noterden gönderilecek ödeme protestosu senedin vade tarihinden sonraki 2 iş günü içinde olmalıdır. Bu belgenin gönderilme amacı senedin vadesi gelmesine rağmen ödenmemesi olurken borçluya borcunu ödemesi için alacaklı tarafından noter kanalı ile tebliğ edilir.
Ödeme protestosunda senedin vadesi geldiği halde ödenmediği ve ödeme yapılmayan her gün için faiz işletileceği belirtilir. Ödeme protestosu gönderilmeyen senetlere faiz işletilememektedir. Alacaklının borçludan borcunu ödemesi yönünde almış olduğu senetler ödenmemesi halinde bankaya teslim edilmekte ve ödeme protestosu gibi işlemler banka tarafından takip edilmektedir.
Senedin vade tarihi geldiği halde ödenmemesi durumunda icra takibi yolu tercih edilebilir. İcra takibi başlatılacağı zaman aşağıdaki ilgili birimler aracılığı ile bu işlem yapılabilir:
İcra müdürlüğü borçluya borcunu ödemesi yönünde ödeme emrini tebliğ ettikten sonra 10 günlük süre içinde borçlunun İcra Mahkemesi’ne başvurmak sureti ile senede yönelik itirazı varsa dava açabilir.
Borçlunun yapmış olduğu itirazın icra takibini durdurma gücü olmaz. 10 günlük sürenin geçmesi halinde alacaklı icra takibini ve haciz işlemlerini başlatabilir. İcra takibi başlatıldığında borçlunun taşınır veya taşınmaz mallarına haciz konur.
İhtiyati haciz kararı geçici bir hukuki yol olarak karşımıza çıkar. Para ile ilgili borçlarda yetkili ve görevli mahkeme kanalı ile alınabilen ihtiyati haciz kararı geçici bir el koyma işlemidir. Bu karar alındığında alacaklı borçlunun mal kaçırmasını engellemiş olur.
Mahkemeden bu yönde bir karar alınması halinde 10 günlük kesinleşme süresi beklenmeden takip kesinleşene değin borçluya ait mal varlığı değerlerinin haczi yoluna gidilir. Mahkeme bu kararı aldığı takdirde senet bedeline bağlı olarak %15- %20 civarında bir teminat bedeli ödenir.
Senetler düzenlenirken belli bir vade tarihi esas alınır. Ödeme tarihi geçen senet üzerinden 3 yıl geçtikten sonra da senedin kıymetli evrak vasfını yitirmesi söz konusu olmaktadır. Senedin kıymetli evrak statüsünden çıkması durumunda da icra takibi yapılamayacağı gibi ihtiyati haciz kararı da uygulanamamaktadır.
Süre geçmiş olsa da senedin adi yazılı bir borç ikrarı olması nedeni ile ilamsız icra takibi yapılmak sureti ile para borcunun bulunduğu ispat edilmelidir.
Senedini ödemeyen borçluya hapis cezası uygulanmamaktadır. Haciz işlemleri başlatıldığında borçlunun icra dosyasına yönelik olarak icra taahhüdü vermesi halinde ve belirttiği tarihlerde borcunu ödemediğinde icra taahhüdü ihlal suçu sebebi ile ceza alabilmesi mümkün olur.
Alacaklının borçlunun borcunu icra taahhüdü vermesine rağmen ödememesi durumunda icra ceza mahkemesine şikâyet gerçekleştirme hakkı bulunmaktadır. Türk hukukunda bir edim taahhüt edilmesine rağmen yerine getirilmediği takdirde hapis cezası ile cezalandırılan bir fiil olarak kabul edilmez.
Kanunilik ilkesi gereğince de kanunda suç olarak belirtilmeyen bir fiil sebebi ile hiç kimseye hapis cezası verilememektedir. Bu sebeplere dayanılarak ödenmeyen senet sebebi ile borçluya hapis cezası uygulanamamaktadır. Bununla birlikte cebri icra yolu ile borçlunun malları haczedilebilir ve alacağın tahsilatı bu yolla gerçekleştirilebilir.