Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, geçtiğimiz günlerde Türkiye'de uygulanan aşılara bir yenisinin daha ekleneceğini açıkladı. Rusya'da geliştirilen Spuntik V aşısı için anlaşma imzalandı. Buna göre ilk sevkiyatı mayıs ayında gerçekleşecek aşıdan, 6 ay içince Türkiye'ye 50 bin doz gelmesi bekleniyor. Peki, Sputnik V aşısı nasıl geliştirildi? Nasıl depolanıyor? Etkinlik oranı ne? İşte 10 soruda Sputnik V aşısı hakkında her şey...
Türkiye'de Çinli Sinovac ve ABD/Alman yapımı BioNTech'ten sonra Sputnik-V aşısının da devreye sokulacak olması gözleri Rus aşısına çevirdi. Rusya'da geliştirilen aşının ortalama etkinlik oranı yüzde 90 olarak açıklandı. İki dozu 42 günlük arayla uygulanan aşı şu anda 61 ülkede onaylandı. İşte Sputnik V aşısı hakkında merak edilenler...
1-NASIL GELİŞTİRİLDİ?
Hürriyet gazetesinin haberine göre, Sputnik-V aşısını asıl ticari adı, 'Gam-Covid-Vak' Dünya Sağlık Örgütü'nün pandemi başlangıcı ilan ettiği 12 Mart 2020'den yaklaşık üç ay sonra geliştirildiği açıklandı. Buna göre aşı Gamalei Araştırma Enstitüsü ile Rusya Savunma Bakanlığı'nın 48'inci Biyoloji Araştırmalar Merkezi'nin ortak ürünü. Aşının geliştirilmesi Rusya Doğrudan Yatırım Fonu tarafından finanse edildi. Gamalei Enstitüsü'ne göre AR-GE için 1.5 milyar ruble (yaklaşık 1.6 milyon TL) harcandı. 2002'teki Sars virüsüne karşı aşı geliştiren enstitü bunu yeni virüse adapte etti, böylece maliyet de sınırlı kaldı. 16 Haziran 2020'de 38 gönüllü üzerinde denendi. 11 Ağustos'ta ise Rusya lideri Vladimir Putin, ilk corona virüs aşısının Rusya'da tescil edildiğini duyurdu.
2-NE TÜR BİR AŞI?
Sputnik-V tıpkı Sinovac, AstraZeneca ve Johnson&Johnson aşıları gibi bir adenovirüs vektör aşısı. Yani gerçek corona virüs içermeyen inaktif taşıyıcı taklit virüs üzerinden insan bünyesine COVID-19 genetik bilgisini ulaştırarak bağışıklık gelişmesini sağlıyor. Sputnik-V aşısının diğer vektör aşılarından en önemli farkı birinci ve ikinci aşılama fazlarında farklı adenovirüsleri kullanılıyor olması. Gamalei Enstitüsü’ne göre kuvvetli bağışıklık sağlamak için böyle yapılıyor.
3- SAĞLADIĞI BAĞIŞIKLIK SÜRESİ NE KADAR?
İlk aşılamadan 42 gün sonra ikinci aşı yapılıyor. Corona virüse karşı en kuvvetli bağışıklık, ikinci dozun yapılmasından iki hafta sonra oluşuyor. Dünya Sağlık Örgütü tarafından teyit edilmemekle birlikte Rus tarafının iddiasına göre Sputnik-V ile aşılanmış kişi en az bir, en fazla iki yıl koronavirüse karşı bağışıklık kazanmış oluyor.
4- AŞININ ETKİNLİK ORANI NE?
Sputnik-V aşısının verimlilik oranı tüm diğer aşılarda olduğu gibi kısa tatbik süresi yüzünden net olarak ortaya çıkartılmış değil. Gamalei Enstitüsü bu hususta ilk önce yüzde 91, ardından yüzde 93.5 ve son olarak yüzde 95 etkin açıklamalarını yapmıştı. Bağımsız biyoloji uzmanlarının Sputnik-V aşısına verdiği ortalama etkinlik oranı da yüzde 90 civarında.
5- NASIL DEPOLANIYOR?
Sputnik-V aşısına ince ayarlamalar yapılıyor. Geçen yıl ağustos ayında aşının yapılacağı yere eksi 18 derecede nakledilmesi gerektiği kuralı kondu. Aradan üç ay geçmeden aşıda yeni rötuşlar yapılarak nakil ısısının +2 ile +8 derece arasında olabileceği ilan edildi. Böylece lojistikte klasik soğutucu sistemlerine uygun hale getirilmiş oldu.
6- GÜVENİLİR Mİ?
Rusya’nın Sputnik-V aşısı hakkında sadece kendisi tarafından ilan edilen verileri bilim dünyasıyla paylaşması şüpheleri de beraberinde getirdi. 2 Şubat 2021 tarihinde İngiltere merkezli “The Lancet” tıp dergisinin Rus tarafının verilerini paylaşması, aşıya itibar kazandırdı. Ancak dergideki Sputnik-V makalesini Moskova’nın parayla yazdırdığı söylentileri de çıktı. Sonuç olarak ikinci bir yazıda tüm soru işaretlerine yanıtlar bulunmaya çalışılarak Rus aşısının verimli olduğu ve başarı oranını yüzde 91.6 olarak kayda geçti. Ağır hastalıktan yüzde 100 koruduğu ilan edildi.
7- FİYATI NE KADAR?
Sputnik-V aşısı ticari ürün hali aldığı 2020 Kasım ayından bu yana fiyatı da iki kez değişti. Rusya Sağlık Bakanlığı aşının ülke içinde halka parasız yapılacağını ilan ederken, piyasalara sürümünde maksimum fiyatın 1.942 ruble (yaklaşık 215 TL) olacağını ilan etti. Şubat ayında üretimin artmasına bağlı olarak fiyat bir parça düşürülerek aşı için yeni bedelin azami 866 ruble (yaklaşık 82 TL) olacağı karara bağlandı. Aşıyı Rusya dışına pazarlayan Doğrudan Yatırımlar Fonu’na pazarlık yetkisi de tanındı.
8- AVRUPA’NIN YAKLAŞIMI NASIL?
Rus aşısının uluslararası piyasaya çıkışı Avrupa Birliği’ni de böldü. AB aşılamada geç kalırken, Macaristan, Slovakya ve Avusturya gibi AB ülkeleri ve Sırbistan Sputnik-V’ye talip oldu. Bunun üzerine Avrupa İlaç Ajansı (EMA) onay süreci için aşıyı incelemeye aldı. Ancak yıl sonundan önce bir karar çıkması beklenmiyor. Belirsizlik sürerken Almanya, 50 milyon Rus aşısını rezerve ettirmeye çalışıyor.
9- RUSYA’DA KAÇ KİŞİ SPUTNİK-V İLE AŞILANDI?
Son rakamlara göre 145 milyon insanın yaşadığı Rusya’da aşıyı yaptıran kişi sayısı 12 milyon civarında (toplam nüfusa göre yüzde 8.) Aşılamanın iki evresini de tamamlayan kişi sayısı ise 7 milyon 372 bin (yaklaşık yüzde 5). Bu gidişle Rusya’daki aşılamanın yıl sonuna kadar kritik yüzde 70 oranını yakalaması imkansız görünüyor.
10- KAÇ ÜLKE ONAYLADI? KİMLER ÜRETECEK?
Rusya Doğrudan Yatırım Fonu’nun 13 Nisan açıklamasına göre Sputnik-V aşısının kullanımına onay veren ülke sayısı 61 olarak kayda geçti. Türkiye de Rus aşısına kullanım onayını 30 Nisan 2021 tarihinde verdi. Rus aşısına onay verenlerin çoğu ABD ve AB’den bağımsız hareket eden Güney Amerika, Arap ülkeleri ile Uzakdoğu gibi üçüncü dünya ülkelerinden oluşuyor. Türkiye’de Rus aşısının Viscoran şirketi tarafından üretileceği açıklandı.