RABAT (AA) - HALİD MECDUB - İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz'ın iki günlük Fas ziyareti ve iki ülkenin normalleşmesinin ardından geçen bir yılda ilişkilerin yoğunlaşması tartışmalara neden oldu.
Gantz'ın 24-25 Kasım'da gerçekleştirdiği ziyarette, İsrail ile Fas arasında istihbarat, savunma sanayisi, siber güvenlik ve eğitim gibi alanlarda iş birliği mutabakat zaptı imzalandı.
ABD'nin himayesinde Aralık 2020'de yeniden başlayan ilişkiler, iki ülkenin yetkilileri arasındaki görüşmeler ve karşılıklı ziyaretlerle derinleşirken, gelişmeler Fas'ta farklı tepkilere yol açtı.
İsrail'in Arap ülkelerinin topraklarını işgale devam etmesi, 1967 sınırlarında bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasını reddetmesi ve Filistin halkına yönelik insan hakları ihlallerine rağmen Fas'ın İsrail ile normalleşmesine ve Gantz'ı kabul etmesine karşı çıkanlar seslerini yükseltti.
- Normalleşmeye tepkiler
Fas'ta bazı sivil toplum kuruluşları Gantz'ın ziyaretine "Siyonist Savaş Bakanı Fas'ta" açıklamasıyla tepki gösterdi.
Fas İslam Ümmetine Destek Heyeti, yaptığı açıklamada, İsrail ile ilişkileri "Filistin topraklarını işgal eden siyonist yapıyla aşağılayıcı normalleşme dalgasının devamı" ifadeleriyle eleştirirken, normalleşmenin "sonuçlarının hesaplanmadığını" belirtti.
Heyet, "Filistin'e Destek Veren ve Normalleşmeye Karşı Fas Cephesi" adlı bir grupla birlikte Gantz'ın ziyaretine karşı medyada ve sahada kampanya başlattı.
Sosyal medyada kampanya, "Katil Gantz'a selam yok" etiketiyle örgütlendi.
- Fas'ın çıkarları
Atlas Siyasi ve Kurumsal Araştırmalar Merkezi Başkanı Muhammed Buden ise AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Fas, İsrail için önemli bir ülke. Önemli olan, krizin ardından ilişkileri stratejik eksende geliştirmek. İlişkiler başta turizm, havacılık ve yatırım olmak üzere ekonomik yönden gelişti." değerlendirmesinde bulundu.
Fas'ın ilişkiler yoluyla savunma sanayisi ve ilaç endüstrisini geliştirmeye çalıştığını belirten Buden, bu ziyaretle ikili ilişkilerin askeri düzeyde de geliştiğini kaydetti.
Buden, “Enerji ve gaz arama alanındaki gelişmelerin yanı sıra özellikle Sahra bölgesinde artan tehditler ışığında yapılan iş birliği, Fas'ın bekası adına, bölge barışı ve güvenlik alanlarına olumlu yansıyacaktır." dedi.
Gantz'ın Rabat ziyaretinin "güvenlik ve askeri açıdan iki ülke ilişkilerine önemli bir zemin teşkil ettiğini" kaydeden Buden, İsrail ile normalleşmenin yıl dönümü yaklaşırken ilişkilerin farklı alanlarda derinleşebileceğini işaret etti.
- "Kazanımdan bahsetmek mümkün değil"
Öte yandan Normalleşmeye Karşı Gözlemevi Derneği Genel Sekreteri Aziz Hanavi, İsrail ile Fas arasındaki normalleşmenin ve gelişen ilişkilerin halkın tutumuyla çeliştiğini ifade etti.
Hanavi, "Faslı yetkililerin siyonist oluşumun savaş bakanı Benny Gantz adlı savaş suçlusunu kabul etmesi, halkın iradesinin dışındadır. Bu ilişkiler, Filistin direnişini destekleyen ve siyonist plana karşı çıkan Fas halkının tavrıyla çelişmektedir." ifadelerini kullandı.
Gantz'ın ziyaretini değerlendiren Hanavi, "Ziyarette bir kazanımdan bahsetmek mümkün değil. Bugün (Batı) Sahra meselesi adına yapılanlar ihanetin zirvesidir. Sahra'da, Golan'da ve Filistin'de şehit olan Faslılara hakarettir." dedi.
Hanavi, "Bugün yaşananların nedeni yozlaşmış siyasi despotluktur. Faslılara normalleşme dayatılıyor ve halkın rızasına aykırı anlaşmalar yapılıyor." yorumunda bulundu.
Faslı askerlerin İsrail ile 1973'te Golan'da savaştığını hatırlatan Hanavi, Gantz'ın işlediği suçlardan dolayı uluslararası mahkemelerde yargılanması gerektiğini söyledi.
- Fas-İsrail ilişkilerinde normalleşme
Rabat ile Tel Aviv arasındaki düşük düzeyli ilişkiler, 1993'te Filistinliler ile İsrail arasında imzalanan Oslo Anlaşması'nın ardından başlamış ancak 2002'de İkinci İntifada sırasında Fas, bu ilişkileri durdurmuştu.
Dönemin ABD Başkanı Donald Trump, 10 Aralık 2020'de Fas ve İsrail'in tam diplomatik ilişki kurulmasına yönelik anlaşmaya vardığını ve Batı Sahra'da Fas'ın hakimiyetini tanıdıklarına dair bir bildirge imzaladığını duyurmuştu. Fas Kralı 6. Muhammed de İsrail ile ilişkilerin "en yakın zamanda" kurulacağını açıklamıştı.
Fas ile İsrail, 22 Aralık 2020'de diplomatik ilişkilerin normalleştirilmesi kapsamında 4 anlaşma imzalamıştı.