RAMALLAH (AA) - MUHAMMED HABİSA - İsrail, normalleşme dalgasıyla bazı Arap ülkelerinde siyasi kabul görürken, bu ülkeleri ilgilendiren kritik konularla ilgili iş birliği ve yatırımlar yoluyla etkisini artırmaya devam ediyor.
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn ve Fas ile normalleşen İsrail, daha önce barış anlaşması imzalayarak kendisini tanıyan Mısır ve Ürdün'de de çeşitli alanlarda iş birliği ve projeler yürütüyor.
Normalleşmeye gittiği ülkelerle enerji, su, tarım, teknoloji, sağlık ve güvenlik dahil birçok alanda anlaşmalar yapan İsrail, çeşitli alanlarda yapılan ortaklıklar yoluyla bu ülkelerle kurduğu ilişkileri güçlendirmeye ve etkisini artırmaya çalışıyor.
- Mısır
Akdeniz'deki en büyük doğal gaz sahası olan Leviathan ve Tamar'da toplamda yaklaşık 800 milyar metreküp doğal gaz rezervini elinde bulunduran İsrail, Aralık 2019'da yaptığı açıklamada, Mısır ve Ürdün'e doğal gaz ihracatına başlayacağını duyurdu.
İmzalanan ikili anlaşmalar uyarınca, İsrail'in Mısır'a 15 yıl içinde 85 milyar metreküp doğal gaz tedarik edeceği açıklandı.
Mısır İsrail'den aldığı doğal gazı iç piyasada tüketiyor ve sıvılaştırma yoluyla başka ülkelere pazarlıyor.
- Ürdün
Ürdün ile İsrail arasında 1994 yılında yapılan Vadi Araba barış anlaşması sonrasında kritik alanlarda iş birliği geliştirilirken, söz konusu projeler Ürdün için hayati önem arz ediyor.
İki ülke arasında 2016 yılında imzalanan doğal gaz anlaşmasıyla birlikte, İsrail'in Ürdün'e 2020 yılının ocak ayından itibaren 15 yıl boyunca 45 milyon metreküp doğal gaz sağlaması öngörülüyor.
Su konusunda da anlaşmaya varan Amman ve Tel Aviv yönetimlerinin 1994 yılında yapılan anlaşmasına ek olarak, Ürdün'ün İsrail'den 50 milyon metreküp su alması planlanıyor.
Ürdün, İsrail ve BAE arasında 22 Kasım'da imzalanan "niyet beyanı" ile üç ülkenin enerji ve su alanında ortak bir projenin fizibilite sürecine girdiği ve projenin 2022 yılında uygulanmaya başlanacağı belirtiliyor.
- BAE
BAE ve İsrail'in Eylül 2020'de normalleşen ilişkileri, 15 ay geçmeden farklı alanlarda imzalanan yaklaşık 50 anlaşmayla derinleşti.
Eski ABD Başkanı Donald Trump'ın girişimiyle 15 Eylül'de yapılan anlaşmayla ilişkileri normalleştiren İsrail ve BAE, bunun yanı sıra altyapı ve ticaret konularında da mutabakat imzaladı.
BAE'nin Abu Dabi İslami Bankası da 16 Eylül'de İsrailli Bank Leumi ile uluslararası piyasalarda iş birliği hedefiyle bir protokol imzaladığını ilan etti.
Normalleşmenin ardından tarım, sulama, karşılıklı ticaret ve turizm konularında bir dizi anlaşma imzalayan BAE ve İsrail, 2021 yılının ekim ayında uzay araştırmaları alanında da iş birliği yapmak üzere anlaşma sağladı.
BAE ve İsrail, son olarak geçen ay içerisinde yenilenebilir enerji ve deniz savunması alanlarında anlaşmalara imza attı.
- Bahreyn
Bahreyn ile İsrail'in Eylül 2020'de normalleşme anlaşması imzalamasıyla iki ülke arasındaki ilişkiler başlamış oldu.
Bu yılın nisan ayında yeni tip koronavirüs (Kovid-19) aşılarının karşılıklı tanınması anlaşması yapan Bahreyn ve İsrail, aşı yaptıranların karşılıklı tanınarak "yeşil pasaport" verilmesi konusunda anlaştı.
Aynı ay içerisinde Bahreyn hava yolları Gulf Air, ülkenin başkenti Manama'dan İsrail'in başkenti Tel Aviv'e doğrudan uçuşlara başladı.
Son olarak ekim ayında İsrail'deki Sheba Tıp Merkezi ile Bahreyn'deki Salmaniye Tıp Kompleksi ve Kral Hamad Üniversitesi Hastanesi arasında yapılan anlaşmayla kanser tedavisi ve tıp araştırmaları alanlarında ortaklaşa çalışmaların yürütüleceği açıklandı.
- Fas
Filistinliler ile İsrail arasında 1993 yılında imzalanan Oslo Anlaşması'nın ardından başlayan Fas ve İsrail ilişkileri, 2002 yılında İkinci İntifada sırasında Fas tarafından durduruldu.
Eski ABD Başkanı Trump, 10 Aralık 2020'de Fas ve İsrail'in tam diplomatik ilişki kurulmasına yönelik anlaşmaya vardığını açıklarken, ABD Batı Sahra'da Fas'ın hakimiyetini tanıdı.
Fas ile İsrail'in 22 Aralık 2020'de diplomatik ilişkilerin normalleştirilmesi kapsamında imzaladığı 4 anlaşmada vize muafiyeti, sivil havacılık, su kaynaklarının geliştirilmesi ve yatırım konularına yer verildi.
Temmuz 2020'de siber güvenlik anlaşması yapan Fas ve İsrail, siber araştırma ve operasyonlarda iş birliği yapılmasına karar verdi.
İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz'ın 24-25 Kasım'da Fas'a gerçekleştirdiği ziyarette de iki ülke arasında istihbarat, savunma sanayi, güvenlik ve eğitim konularında iş birliği mutabakat zaptı imzalandı.