KUDÜS (AA) - ABDURRAUF ARNAVUT - İsrail ile Arap ülkeleri arasında yapılan normalleşme anlaşmalarının üzerinden iki yıl geçti.
İsrail ile BAE ve Bahreyn arasında 15 Eylül 2020'de Beyaz Saray'da düzenlenen törenle ilişkileri normalleştirme anlaşması imzalandı.
Hartum yönetimi de dönemin ABD Başkanı Donald Trump'ın Sudan'ı "teröre destek veren ülkeler" listesinden çıkarması karşılığında 23 Ekim 2020'de İsrail ile ilişkileri normalleştirme kararı aldı.
Sudan'ın ardından Fas da 10 Aralık 2020'de İsrail ile ilişkileri normalleştirme anlaşmasına vardı.
Eski ABD Başkanı Trump ile eski İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun 2021 yılında girdikleri seçimleri kaybetmesinin ardından İsrail normalleşme sürecine yeni Arap ülkelerini dahil edemedi. İsrail'de Netanyahu sonrası yönetime gelen isimler, sadece normalleşme anlaşması imzalanan bu 4 ülkede elçilik açma gibi adımlar attı.
- Mevcut ABD yönetimine normalleşme sürecini ileri seviyeye taşımama suçlaması
Trump döneminde start verilen normalleşme süreci mevcut ABD Başkanı Joe Biden döneminde aynı hızında ilerlemedi. Nitekim önceki ABD yönetiminde görev alan yetkililer, halihazırdaki yönetimi, normalleşme sürecini ileri bir seviyeye taşımamakla suçluyor.
Trump'ın yardımcısı ve damadı Jared Kushner, Washington'da Trump'ı destekleyen First American Institute for Politics tarafından düzenlenen bir toplantıya katılımı sırasında "büyük bir hayal kırıklığı" yaşadığını ifade etti.
"Daha fazla ülkenin anlaşmalara dahil olmamasını", hayal kırıklığının nedeni olarak açıklayan Kushner, "Yeni yönetimin üzerine inşa edebileceği çok şey var ve tüm Arap-İsrail çatışması sona erdiğinde bölgede çok uzun sürecek bir refah ve barış dönemi başlayacak." ifadelerini kullandı.
- Normalleşmenin arkasındaki özel hedefler
Normalleşme sürecini AA muhabirine değerlendiren Tel Aviv Üniversitesi Siyasi Bilimler Bölümü Öğretim Görevlisi Emmanuel Navon, İsrail'le normalleşme anlaşmaları imzalayan her ülkenin özel hedefleri bulunduğunu söyledi.
"Mesela Rabat yönetimi, ABD'nin Batı Sahra'da Fas'ın hakimiyetini tanımasını istiyordu. Sudan, adının 'teröre destek veren ülkeler' listesinden çıkarılmasını. Aynı zamanda bu ülkeler İran ve bölgedeki uzantılarına karşı ortak bir savaş veriyordu. Bu savaşta İsrail esas ortaklarıdır." diyen Navon, bu ülkelerin aynı zamanda ekonomik kazanım elde etmek istediğini kaydetti.
- Ekonomik büyüme
Abraham Barış Anlaşmaları Enstitüsü de İsrail ile normalleşme anlaşmaları imzalayan ülkeler arasındaki ticaret hacimlerini inceleyen veriler paylaşıyor.
İsrail ile BAE arasındaki ticaret hacminin, Haziran 2022'de 302 milyon dolar olduğunu, Haziran 2021'e kıyasla yüzde 88'lik bir artışın yaşandığını aktaran enstitü, iki ülke arasındaki ticaretin, 2022 yılının ilk yedi ayında 1,4 milyar dolara ulaştığını belirterek, 2027 yılında ise 10 milyar doların üzerinde olabileceği öngörüsünde bulundu.
Enstitü, iki ülke arasındaki ticaret hacminin 2027 yılında 10 milyar doların üzerinde olabileceği değerlendirmesini yaptı. Sivil toplum kuruluşu açıklamasında, İsrail ile Bahreyn arasındaki ticaret hacminin 2022 yılının ilk yarısında 5 milyon dolara ulaştığını kaydetti.
"Fas ile İsrail arasındaki ticaret anlaşmalarının da haziran ayında 3,5 milyon dolar olduğunu aktaran enstitü, "2022'nin ilk yarısında İsrail ile Fas arasındaki ikili ticaret 19,4 milyon doları buldu." ifadesine yer verdi.
- Normalleşen ülkeler arasında doğrudan uçuşlar başladı
Öte yandan bu süreçte, İsrail ile Fas, Bahreyn, BAE arasında doğrudan uçuşlar başladı. Fas, Bahreyn, BAE'den İsrail'e giden yolcu sayısı azken, İsrail'den her ay on binlerce kişi BAE'ye seyahat ediyor.
İsrail gazetesi Haaretz'in Ben Gurion Uluslararası Havalimanı'nın verilerine dayanarak geçen hafta yayımladığı habere göre, mart ayından ağustos sonuna kadar BAE, Bahreyn ve Fas'tan İsrail'e sadece 3 bin 600 turist geldi.
Bu yılın başından beri yarım milyondan fazla İsraillinin de BAE'ye seyahat ettiği belirtildi.
- Güvenlik anlaşmaları
İsrail ile normalleşme anlaşmalarını imzalayan ülkeler arasında güvenlik ve askeri ilişkilerde de kayda değer gelişmeler yaşandı.
İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz, temmuz ayında yaptığı bir açıklamada, "İsrail askeri yetkililerinin bölgesel müttefiklerle 150'den fazla toplantı düzenlediğini ve iki yılda 3 milyar doları aşan savunma anlaşmaları imzaladığını" söyledi.
Şubat 2022'de İsrail, Körfez ülkeleri arasında ilk kez Bahreyn ile bir güvenlik anlaşması imzaladığını duyurmuştu. İsrail, Fas, BAE ve Bahreyn ile vize muafiyeti anlaşması da imzaladı.