ANKARA (AA) - İnsan Hakları Eylem Planı kapsamında, çocuk mahkemelerindeki duruşma salonları, çocuk dostu olacak şekilde tasarlanacak, duruşmalara hakim, savcı ve avukatların cübbe giymeksizin katılımına imkan sağlanacak.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan planın, "Mülkiyet Hakkının Daha Etkin Korunması" başlıklı yedinci amacında çeşitli hedeflere ve faaliyetlere yer verildi.
Buna göre, "Kamulaştırma Uygulamalarından Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi" hedefi çerçevesinde, mülkiyet hakkının etkili bir şekilde korunması amacıyla acele kamulaştırmaya ilişkin hükümleri de içerecek şekilde Kamulaştırma Kanunu ve ilgili diğer mevzuat gözden geçirilecek.
Kamulaştırma bedelinin ödenmesinde gecikilmesi halinde uygulanacak faizin hesaplanmasında tüketici fiyat endeksindeki değişimlerin dikkate alınması sağlanacak.
Kamulaştırmada "kamu yararı" kararının açık, öngörülebilir ve anlaşılabilir bir şekilde verilmesine yönelik tedbirler alınacak.
Kamulaştırmasız el atma gibi mülkiyet hakkına yönelik mevzuat ya da uygulamadan kaynaklı müdahalelere karşı valilikler nezdinde idari bir başvuru yolu getirilecek ve kusuru bulunan kamu görevlilerine idari yaptırım uygulanacak.
Kamulaştırmasız el atma eylemlerinden kaynaklı davaların öncelikle görülmesi ve malikin uğradığı zararların en hızlı şekilde ve gecikmeksizin tazmini sağlanacak, bu davalarda yargılama harç ve giderleri ile vekalet ücretinin ilgili idareye yükletilmesine ilişkin düzenleme yapılacak.
Kamulaştırmalarda bedel takdir edilirken, taşınmaz kültür varlıklarının enderlik ve sanat değeri de dikkate alınacak.
- Borçluya, haczedilen malını satma imkanı getirilecek
"İcra Takibi ve Yargılama Süreçlerinden Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi" hedefi kapsamında, İcra ve İflas Kanunu ile yönetmeliği mülkiyet hakkının en geniş şekilde korunmasını sağlayacak şekilde yeniden düzenlenecek.
Haczedilen malın en üst bedelden satılarak alacaklının alacağına kavuşması ve borçlunun mevcut borcundan kurtulmasını sağlamak amacıyla icra satışlarının tüm aşamaları elektronik ortamda gerçekleştirilecek.
Alacaklıların menfaati de gözetilmek suretiyle borçluya haczedilen malını satma imkanı getirilecek.
İcra takip sürecinde taraflara yansıyan maliyetlerin azaltılması için ihaleye katılım teminat oranı, muhafaza ücretleri ve diğer masraflar azaltılacak.
Organize bir şekilde ve kötü niyetli olarak ihalenin feshi davası açılmasını ve bu suretle takibin tarafları ile ihale alıcısını mağdur eden uygulamaları ortadan kaldırmak amacıyla gerekli tedbirler alınacak.
İhalenin feshi davasında talebin reddi halinde hükmolunacak para cezası, ölçülülük ilkesi dikkate alınarak yeniden düzenlenecek.
İdari yargıda mülkiyet hakkını etkileyen hususların ivedi yargılama usulüyle hızlı biçimde çözümü sağlanacak.
Kamu idarelerinin taraf olduğu aynı nitelikteki uyuşmazlıklarda "pilot dava" usulü getirilecek, bu davanın ivedi bir şekilde görülmesi ile verilecek kararın aynı konudaki uyuşmazlıklar bakımından bağlayıcı olması sağlanacak.
Ceza yargılamasında müsadereye ilişkin mevzuattan ve uygulamadan kaynaklanan sorunlara yönelik usuli güvenceler güçlendirilecek. Ceza yargılamasında el konulan varlıkların değer kaybının önlenmesi için gerekli çalışmalar yapılacak.
- İmarla ilgili mağduriyetler giderilecek
"İmar Uygulamalarından Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi" hedefine ulaşmak amacıyla düzenleme ortaklık payı ve bedelsiz terk uygulamaları bakımından şeffaflık, hesap verilebilirlik ve objektiflik ilkeleri çerçevesinde uygulama birliği sağlanacak.
İmar planı izleme ve denetleme sistemi oluşturulacak ve böylelikle parselasyon işlemlerine ilişkin İmar Kanunu'nun 18'inci maddesi uygulamasından kaynaklı olarak vatandaşların yaşadığı mağduriyetler giderilecek.
Hukuki öngörülebilirlik ve belirliliğin güçlendirilmesi için imar planlarındaki değişikliklerden kaynaklı uygulamada yaşanan mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla gerekli tedbirler alınacak.
İmar planlarında, kamu hizmetine tahsis amacıyla mülkiyet hakkına getirilen sınırlandırmalar ile hukuki el atmadan kaynaklı mağduriyetler giderilecek.
- Tapu siciline konulan kamusal kısıtlamalar, elektronik ortamda sunulacak
"İdari Uygulamalardan Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi" hedefi doğrultusunda, kişilerin lehine olan yerleşik yargı içtihatları idare tarafından düzenli olarak takip edilecek, idarelere yapılan başvuruları kabul etme ve davadan vazgeçme gibi konularda idarelerin yetkileri artırılacak.
Tapu siciline idareler tarafından konulan kamusal kısıtlamalar, elektronik ortamda malik ve ilgililerin bilgi ve erişimine sunulacak.
Abonelik sözleşmelerinden alınan güvence bedelinin, verilen hizmetin türüne göre öngörülecek birim miktar üzerinden belirlenmesi ve alındığı tarihteki değerini koruyacak şekilde iadesi sağlanacak.
Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) mülkiyet hakkına ilişkin içtihatlarının tapu ve kadastro işlemlerinde etkin şekilde dikkate alınması için ilgili personele yönelik farkındalık artırıcı faaliyetler düzenlenmesi dahil gerekli tedbirler alınacak.
Kamu kurumları tarafından yersiz ödeme nedeniyle gerçekleştirilen tahsilat işlemlerinin öngörülebilir ve hakkaniyete uygun bir şekilde yapılması amacıyla uygulamadan kaynaklı bazı aksaklıklar giderilecek.
- Çocuk dostu mahkemeler oluşturulacak
Planın "Kırılgan Kesimlerin Korunması ve Toplumsal Refahın Güçlendirilmesi" başlıklı sekizinci amacında 10 hedefe ilişkin faaliyetler yer aldı.
Buna göre, "Çocukların Fiziksel ve Ruhsal Gelişimlerinin Desteklenmesi" hedefi çerçevesinde, çocukların dijital riskler, siber zorbalık, internet bağımlılığı ile yazılı ve görsel medyanın zararlarından korunmasına yönelik çalışmalar artırılacak.
Çevrim içi çocuk istismarı fiilleri ile daha etkili bir şekilde mücadele edilecek ve bu nedenle oluşan mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla gerekli tedbirler alınacak.
Uluslararası koruma ve geçici koruma kapsamındaki kimsesiz çocukların bakım ve gözetiminin daha etkin sağlanabilmesi için tüzel kişi vesayet sistemi hayata geçirilecek.
Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin hükümler, çocuğun psikolojisi ve yüksek yararı dikkate alınarak gözden geçirilecek.
Adli süreçlerde çocukların beden muayenesi, "Avrupa Konseyi Çocuk Dostu Adalete İlişkin Rehber" ilkeleri ile çocuğun talebi veya uzman görüşü dikkate alınarak bir refakatçi huzurunda yapılacak.
Aile mahremiyeti ve çocuğun üstün yararının daha iyi korunabilmesi amacıyla aile ve çocuk mahkemelerinin müstakil bir kampüs içinde bulunacağı yeni bir adliye mimarisi modeli geliştirilecek.
Çocuk mahkemelerindeki duruşma salonları, çocuk dostu olacak şekilde tasarlanacak, duruşmalara hakim, savcı ve avukatların cübbe giymeksizin katılımına imkan sağlanacak.
Bazı ağır suçlar hariç olmak üzere 15 yaşından küçük çocukların ilk defa işledikleri fiillerin, soruşturmaya konu edilmemesi için çocuklara özgü koruma mekanizmaları geliştirilecek.
Çocuklar hakkındaki davalar ile istinaf ve temyiz incelemelerinin öncelikli olarak görülmesi sağlanacak.
Hakkında adli kontrol kararı uygulanan çocuklar için psiko-sosyal destek hizmeti verilecek.
- Çocuk hükümlü ve tutuklular için "aile görüşmesi" imkanı getirilecek
"Çocuk Adalet Sistemine Duyarlı İnfaz Uygulamalarının Geliştirilmesi" hedefi kapsamında, ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutuklu çocukların oyun, spor ve gençlik kampları gibi fiziksel etkinliklerden daha fazla faydalanmaları sağlanacak.
Beraberinde 0-6 yaş grubu çocuğu bulunan anneler bakımından cezanın infazı, anne-çocuk ünitesi adı verilen ve bu amaçla özel tasarlanan yerlerde yerine getirilecek.
Beraberinde 0-6 yaş grubu çocuğu bulunan annelerin denetimli serbestlikten yararlanma imkanı genişletilecek.
Ceza infaz kurumlarında anneleriyle birlikte bulunan 0-6 yaş grubu çocukların, dışarıda bulunan yakınlarına teslimi ve yakınlarından da annesine teslimi açık görüş suretiyle gerçekleştirilecek, böylelikle çocukların yıpranmaları önlenecek.
Kapalı ceza infaz kurumunda barındırılan çocukların ziyaretçileri ile tüm görüşmeleri "açık görüş" şeklinde yaptırılacak.
Çocuk hükümlü ve tutuklulara, aile bireylerinin katılımıyla "aile görüşmesi" yapma imkanı getirilecek.
Tahliye olan kimsesiz çocuklar Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne bildirilecek ve bu çocuklar hakkında gerekli koruyucu tedbirler alınacak.
Denetimli serbestlik müdürlüklerinde çocuk büroları kurulacak ve suça sürüklenen çocuklar adli süreçlerin her aşamasında bu bürolar tarafından takip edilecek.
- Evlilik yardımının kapsamı genişletilecek
"Gençlerin Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi" hedefine ulaşmak amacıyla "Gönüllülük Çalışmaları" ortaöğretim müfredatında yer alacak ve üniversitelerde seçmeli ders olarak yaygınlaştırılacak, bu çalışmalar öğrencilerin başarı düzeyinin ölçülmesinde dikkate alınacak.
Gençlerin karar alma süreçlerinde daha etkin bir şekilde temsili sağlanacak, sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif imkanlardan daha fazla yararlanmalarına yönelik faaliyetler yürütülecek.
Gençlerin yazılım sektöründe etkin bir şekilde yer almaları ve dijital dünyada söz sahibi olmaları sağlanacak, bu amaçla uluslararası geçerli sertifika programlarından yararlanma imkanları artırılacak.
Gençlere yönelik evlilik yardımının kapsamı genişletilecek.
Gençlerin iş gücü piyasasına aktif katılımları desteklenerek staj ve uygulama eğitimi imkanları teşvik edilecek ve genç istihdamı ulusal strateji belgesi hazırlanacak.
Yurt dışındaki üniversite eğitimi sırasında öngörülen staj yapma yükümlülüğünün Türkiye'de yerine getirilebilmesine ilişkin olanaklar artırılacak.
Milli Eğitim Bakanlığı Yurt Dışı Lisansüstü Öğrenim Bursu Programlarından, zorunlu hizmetlerini Türkiye'de tamamlamaları koşuluyla, yurt dışında yaşayan gençlerin de yararlanabilmesi sağlanacak.
Birleşmiş Milletler (BM) 2030 Gençlik Stratejisinin etkin bir şekilde uygulanması hedefine de katkıda bulunmak üzere İstanbul'da BM Gençlik Merkezi kurulmasına yönelik çalışmalara hız verilecek.
Gençlik merkezleri, gençlik kampları ve yaygın eğitim programları başta olmak üzere kaliteli ve erişilebilir gençlik çalışmaları yoluyla gençlerin desteklenmesine devam edilecek.
Toplu konut projelerinin geliştirilmesi sürdürülecek, gençler de dahil olmak üzere ihtiyaç sahiplerinin konut edinme hakkına yönelik tedbirler etkili bir şekilde alınmaya devam edilecek.
- Özel infaz usullerinin kapsamı genişletilecek
"Engelli ve Yaşlıların Kamu Hizmetlerine Erişimlerinin Kolaylaştırılması" hedefi doğrultusunda, engellilerin üst kademe kamu yöneticiliği ile mesleklerine uygun kamu görevlerinde istihdamı teşvik edilecek.
Engellilere tanınan haklardan faydalanabilmek için gerekli olan sağlık raporlarında engellilik hali ve oranına ilişkin kriterlerde standart sağlanacak, çoklu değerlendirme uygulaması gözden geçirilmek suretiyle engelli vatandaşların mağduriyetleri giderilecek.
Adliye binaları da dahil olmak üzere kamunun kullanımına tahsis edilmiş binalar, kamusal alanlar ve ulaşım araçları erişilebilir, engelli ve yaşlı dostu haline getirilecek, engelli ve yaşlıların hayatlarını kolaylaştıran akıllı uygulamalar yaygınlaştırılacak.
Televizyon programlarının engellilere yönelik işaret dili ya da alt yazı ile yayınlanması teşvik edilecek ve başta işitme engelliler için işaret dili tercümanları olmak üzere engellilere hizmet verecek nitelikli kamu personeli sayısı artırılacak.
Engelli ve yaşlıların oy kullanma süreçlerine tam katılımını sağlamak için mevzuat gözden geçirilecek ve bu kişilerin oy kullanmalarını kolaylaştıracak tedbirler alınacak.
Hükümlülük ve engellilik durumu ile yaşlılık derecesi dikkate alınarak vesayete alternatif tedbirler geliştirilecek.
Engellilik derecesi belli düzeydeki öğrenciler, Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlı yurtlarda ücretsiz barındırılacak.
Özel infaz usullerinin kapsamı genişletilecek, ağır hasta, yaşlı veya engelli gibi hükümlülerin cezalarını konutta infaz edebilmelerine ilişkin imkanlar artırılacak.
Engellilik, hastalık veya kocama nedeniyle ceza infaz kurumunda yaşamını yalnız başına idame ettiremeyen hükümlüler bakımından cezanın denetimli serbestlik tedbiri altında infazına ilişkin uygulamanın kapsamı genişletilecek, bu hususta kamu hastanelerinden alınacak raporla yetinilmesine ilişkin düzenleme yapılacak.
- Yabancılara karşı işlenen suçlarla ilgili veri tabanı oluşturulacak
"Uluslararası Koruma ve Geçici Koruma Kapsamındaki Yabancıların Rehabilitasyonu ve Adalete Erişimlerinin Güçlendirilmesi" hedefi çerçevesinde, uluslararası koruma ve geçici koruma kapsamındaki yabancılar ile insan ticareti mağdurlarının sağlık, barınma, eğitim gibi temel ihtiyaçlarına yönelik stratejiler geliştirilecek, toplumsal uyumlarını kolaylaştırmak için sivil toplum kuruluşlarıyla ortak çalışmalar yürütülecek.
Geri gönderme merkezlerindeki barınma koşullarına ilişkin şikayetleri incelemek üzere etkili bir başvuru yolu oluşturulacak.
"İdari gözetim"e alternatif tedbirlere ilişkin ikincil mevzuat çalışması yapılacak ve söz konusu tedbirler etkin şekilde uygulanacak.
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu kapsamında işlem gören yabancıların avukata erişimlerinin fiilen kolaylaştırılması ve yargılamaların makul sürede tamamlanması amacıyla gerekli tedbirler alınacak.
Yabancılara yönelik hazırlanan şüpheli, sanık ve mağdur hakları formları yaygın dillere tercüme edilecek ve bu formların ilgililere verilmesi sağlanacak.
Uluslararası koruma ve geçici koruma kapsamındaki yabancılara karşı işlenen suçlarla ilgili veri tabanı oluşturulacak.
- İnsan ticaretine ilişkin suçlarla ilgili rehber ilkeler belirlenecek
"İnsan Ticaretiyle Etkili Şekilde Mücadele Edilmesi" hedefi kapsamında, insan ticaretine ilişkin suç ve cezalar, Avrupa Konseyi İnsan Ticaretine Karşı Eylem Sözleşmesi ve GRETA tavsiyeleri dikkate alınarak gözden geçirilecek.
İnsan ticaretine ilişkin suçlara bakmakla görevli hakim, savcı ve kolluğa yönelik olarak düzenli eğitim verilecek ve bu suçlara ilişkin kılavuz rehber ilkeler hazırlanacak.
İnsan ticareti mağdurları ve olay tanıklarının korunabilmesi için gerekli tedbirler etkili bir şekilde alınacak, kişilerin insan ticareti mağduru olmalarının önlenmesi amacıyla kayıt dışı çalışmaya ilişkin denetimlerin etkinliği artırılacak.
- Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı artırılacak
"Sağlıklı ve Yaşanabilir Çevrenin Korunması" hedefine ulaşmak amacıyla iklim değişikliğinin temel insan haklarına etkileri analiz edilecek ve sonuçlar kamu politikaları oluşturulurken dikkate alınacak.
Sağlıklı ve yaşanabilir çevre ile ormanların korunmasına yönelik kamuoyunda farkındalık artırmak amacıyla iletişim kampanyaları düzenlenecek.
Zararlı kimyasallar ile atıkların oluşumu en aza indirilecek, atıkların geri dönüşüm oranı ile yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanım oranı artırılacak.
Enerji verimliliğine ilişkin sosyal bilinç geliştirilecek, toplumsal davranış değişikliği amacıyla farkındalık artırılacak.
Hayvanların korunması ve kendi doğası içinde barındırılması sağlanacak, yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere yaptırım uygulanacak, ayrıca hayvan sevgisi farkındalığının artması için sivil toplum kuruluşları ile ortak etkinlikler yapılacak.
Hayvanlara iyi ve uygun muamele edilmesini ve hayvanların korunmalarını temin etmek amacıyla onları mal olarak değil can olarak gören bir anlayışla mevzuat düzenlemesi yapılacak.
Kişi başına düşen yeşil alan miktarı artırılacak, yeşil alanlar, kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve engelliler için güvenli ve erişilebilir hale getirilecek.
Tüm şehirlerde herkes için erişilebilir meydanlar oluşturulacak.
Toplumsal huzuru bozan, genel güvenliğe ve trafik güvenliğine yönelik suçlarla etkili bir şekilde mücadele edilecek.
- Güvenli gıda için bağımsız mekanizma kurulacak
"Gıda ve Su Güvencesinin Sağlanması" hedefi doğrultusunda, herkes için gıda ve su arz güvencesi ile gıda güvenilirliği sağlanacak.
Risk değerlendirmeleri de yapmak suretiyle güvenli gıda arzını temin etmek ve kamuoyunu hızlı ve doğru bir şekilde bilgilendirebilmek için tüketici örgütleri temsilcilerinin de bulunduğu bağımsız bir mekanizma oluşturulacak.
- ÇEMATEM ve AMATEM'lerin sayısı artırılacak
"Toplum Sağlığının Korunması ve Sağlık Hizmetlerine Erişimin Kolaylaştırılması" hedefi çerçevesinde, uyuşturucu ve uyarıcı maddeler ile diğer bağımlılık yapan maddelerle etkin mücadele amacıyla Çocuk Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri (ÇEMATEM) ile Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezlerinin (AMATEM) sayı, kapasite ve etkinliği artırılacak.
Uyuşturucu suçlarından mahkum olanlara yönelik rehabilitasyon çalışmaları, sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği yapılmak suretiyle yürütülecek.
Uyuşturucu kullanımından dolayı haklarında ilk kez denetimli serbestlik kararı verilenlerin tedavi ve rehabilitasyonlarının ara kontrollerle izleneceği, 5 yıl süreli "bağımlılık takip modeli" oluşturulacak.
Hasta karşılama ve yönlendirme hizmetlerinde çalışan görevlilere yönelik halkla ilişkiler eğitim desteği artırılacak.
- Yargıda yapay zeka uygulamaları kullanılacak
"Dijital Ortamda ve Yapay Zeka Uygulamaları Karşısında İnsan Haklarının Korunması" hedefine ulaşmak amacıyla başta gençler olmak üzere her yaştan kişilere yönelik hukuk ve sosyal medya okur-yazarlığı bilinci geliştirilecek.
Kişilik haklarının korunması için siber suçlar ve siber zorbalıkla mücadelenin etkinliği artırılacak, bu alanda uluslararası iş birliği imkanları geliştirilecek.
Bireylerin kişilik haklarının sosyal medya üzerinden ihlaline yönelik fiillerle ifade özgürlüğünü de koruyacak şekilde etkin mücadele edilecek.
Yapay zeka alanına ilişkin mevzuat çerçevesi, uluslararası ilkeler de dikkate alınarak oluşturulacak ve etik ilkeler belirlenecek, bu alanda insan haklarının korunmasına ilişkin tedbirler alınacak.
Avrupa Konseyinin ilke ve tavsiyelerine uygun biçimde ve hukuki güvencelerin korunması ilkesine aykırı olmayacak şekilde yargıda yapay zeka uygulamaları kullanılacak.
- Kadın istihdamının artırılması için özel sektör teşvik edilecek
Planın "İnsan Hakları Konusunda Üst Düzey İdari ve Toplumsal Farkındalık" başlıklı son amacında da çeşitli hedeflere ve faaliyetlere yer verildi.
Buna göre, "Kamu Görevlilerinin İnsan Hakları Farkındalığının Artırılması" hedefi doğrultusunda, insan hakları odaklı yönetim ve uygulama örnekleri teşvik edilecek, insan haklarına duyarlı çalışmalarıyla emsallerine göre daha gayretli olan kamu görevlilerinin ödüllendirilmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenecek.
Mülki idare amirleri ile üst kademe kamu yöneticilerinin insan hakları duyarlılığını artırmaya yönelik faaliyetler yapılacak.
Kolluk görevlilerinin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim programlarında temel insan hakları konularına geniş bir şekilde yer verilecek.
Kamu kurum ve kuruluşlarının bilgi edinme birimlerinde çalışanlar başta olmak üzere tüm kamu görevlilerine yönelik hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerde temel insan hakları konuları yer alacak.
Toplumun insan haklarına duyarlılığını artırmak için din görevlilerine temel insan hakları eğitimi verilecek.
İnsan hakları kurumları ile il ve ilçe insan hakları kurullarının üye ve uzmanlarına, insan hakları alanındaki gelişmelere yönelik faaliyetler düzenlenecek.
Ceza infaz kurumu ve denetimli serbestlik müdürlüğü personeline Avrupa Konseyi ile BM'nin tavsiyelerini de içerecek şekilde insan hakları konusunda düzenli eğitim verilecek.
Kadın istihdamının artırılması ve kadınların çalışma hayatına adil şartlarda katılmaları için kamuda gerekli tedbirler alınacak, özel sektör kuruluşları teşvik edilecek.
Kamu görevlilerinin, her türlü kamu hizmetinin yararlanıcıları ve toplumla iletişiminin kişilik haklarına saygı çerçevesinde, daha da geliştirilmesi için eğitim ve farkındalık çalışmaları düzenlenecek.
- HELP eğitim modülleri Türkçe'ye tercüme edilecek
"Hakim, Savcı ve Avukatların İnsan Hakları Farkındalığının Artırılması" hedefi çerçevesinde, hakim, savcı ve avukatlara yönelik meslek öncesi ve meslek içi eğitim faaliyetlerinde Anayasa Mahkemesi ve AİHM içtihatlarını da içerecek şekilde düzenli olarak insan hakları eğitimi verilecek.
Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararlarına Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) üzerinden erişim imkanı sağlanacak, bu kararlar başvuruya konu kararı veren ve kanun yolu incelemesini yapan hakim ve savcılara bildirilecek.
Hakim, savcı ve avukatların AİHM, Avrupa Konseyi ve diğer uluslararası insan hakları mekanizmaları nezdinde staj ve çalışma ziyareti yapma imkanları geliştirilecek.
"Hukukçular İçin İnsan Hakları Eğitimi Programı" (HELP) eğitim modülleri Türkçe'ye tercüme edilerek yaygınlaştırılacak ve tüm hukukçuların bu eğitimlerden yararlanmaları teşvik edilecek.
Hakim ve savcılar ile kamu görevlileri için sosyal medya etik ilkeleri, "tarafsızlık" anlayışı esas alınarak belirlenecek.
Hukuki dinlenilme hakkının eksiksiz biçimde sağlanması ve yargılama süreçlerinde vatandaşlarla saygılı ve nezaketli bir iletişim sürdürülmesi amacıyla yargı mensuplarına yönelik düzenli eğitim faaliyetleri yapılacak.
Hakim ve savcı adayları ile avukat stajyerlerine, Anayasa Mahkemesi'nde staj imkanı sağlanacak.
- Kamuoyunun insan haklarına ilişkin algısını ölçmek için alan araştırmaları yapılacak
"Kamuoyunun İnsan Hakları Farkındalığının Artırılması" hedefi kapsamında, her yıl "Türkiye İnsan Hakları Raporu" hazırlanacak ve kamuoyu ile paylaşılacak.
BM İş Hayatı ve İnsan Hakları Rehber İlkeleri dikkate alınarak iş ve çalışma hayatına ilişkin ulusal rehber ilkeler hazırlanacak ve farkındalık artırıcı faaliyetler düzenlenecek.
Adliye basın sözcüleri, sözlü ve yazılı açıklamalar ile yargısal süreçler hakkında kamuoyunu hızlı ve doğru bir şekilde bilgilendirecek.
Yargının milletimize taahhüdü olan Türk Yargı Etiği Bildirgesinin uygulanırlığı ile adliyelerde bilinirliği ve görünürlüğü artırılacak.
Kamuoyunda insan haklarına ilişkin algı, ihtiyaç ve talep ile uygulamanın etkilerini ölçmek amacıyla alan araştırmaları yapılacak.
İnsan hakları ve adalet alanında sürdürülebilir bir iletişim stratejisi geliştirilecek. Bu bağlamda "insan hakları ve adalet" temalı sinema, tiyatro ve televizyon yapımları ile kısa film yarışmaları teşvik edilecek ve bu alanlarda kitle iletişim araçlarıyla eğitici ve öğretici nitelikte yayınlar yapılacak.
İnsan hakları alanında rol modeller ve başarı örnekleri uygun iletişim araçlarıyla kamuoyuna duyurulacak ve böylelikle iyi uygulamaların teşvik edilmesi sağlanacak.
- Bazı sınavlarda, adayların insan hakları hukuku alanındaki bilgileri de ölçülecek
"İnsan Hakları Eğitiminin Geliştirilmesi ve Yaygınlaştırılması" hedefine ulaşmak amacıyla insan hakları bilincinin küçük yaşlardan itibaren yerleşmesi amacıyla ilk ve ortaöğretimde insan hakları konulu ders programları geliştirilecek.
İlköğretim ve ortaöğretimde insan hakları ve adalet konulu dersleri veren öğretmenlere yönelik sertifika programları düzenlenecek, bu derslerin işlenmesi sırasında hukuk fakültesi mezunlarından da yararlanılacak.
İnsan hakları dersi, hukuk fakültelerinde zorunlu hale gelecek, ilgili diğer fakültelerin ders kataloglarında da yer alacak.
İnsan hakları alanında lisansüstü programlar ile akademik araştırmalar teşvik edilecek, süreli ve süresiz yayınlar hazırlanacak.
Üniversitelerde insan hakları anabilim dalı ile insan hakları araştırma merkezleri yaygınlaştırılacak.
Kamu Personeli Seçme Sınavı, Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı, Hakim ve Savcı Adaylığı Sınavı gibi sınavlarda, adayların insan hakları hukuku alanındaki bilgileri de ölçülecek.
Adalet Bakanlığı tarafından "İnsan Hakları Eğitimi" konulu sertifika programları düzenlenecek, insan haklarına yönelik proje ve çalışmalarda bu sertifika sahiplerinin uzmanlıklarından faydalanılacak.
- Adalet meslek yüksekokullarının sadece örgün eğitim vermesi sağlanacak
"Hukuk Eğitiminin Kalitesinin Artırılması" hedefi doğrultusunda, hukuk fakültelerinde öğrenim süresi 5 yıla çıkartılacak, hukuk metodolojisi, hukuki gerekçelendirme ve karar yazımı ile adalet psikolojisi gibi derslerle, programlar zenginleştirilecek ve eğitimin uygulamayla bağlantısı güçlendirilecek.
Hukuk fakültelerine girişte uygulanan 125 bin başarı sıralaması şartı önümüzdeki yıl 100 bine yükseltilecek, süreç içerisinde bu başarı sıralaması şartı kalite odaklı daha da iyileştirilecek.
Hukuk fakültelerinin kontenjanları daha nitelikli eğitim verilmesini sağlayacak düzeyde tutulacak. Bu fakültelere öğrenci alınabilmesi için gerekli öğretim üyesi ve anabilim dalı sayısına ilişkin standartlar yükseltilecek.
Hukuk fakültesi dekanları sadece hukuk fakültesi mezunu akademisyenler arasından belirlenecek.
Adalet meslek yüksekokullarının sadece örgün eğitim vermesi sağlanacak.
Yargı kurumları ile hukuk fakülteleri arasında yaygın iş birliği mekanizmaları geliştirilecek ve "hukuk kliniği" uygulamaları yaygınlaştırılacak.
Adalet Bakanlığı ile hukuk fakülteleri arasında hukuk eğitiminin geliştirilmesi ve mesleki kalitenin artırılmasına yönelik iş birliği güçlendirilecek.
- "Hukuk Araştırmaları Enstitüsü" kurulacak
"Uluslararası İnsan Hakları Mekanizmaları ile İş Birliğinin Geliştirilmesi" hedefi çerçevesinde, Türkiye'nin insan haklarına ilişkin taraf olmadığı uluslararası sözleşmeler ve ek protokollerin imza ve onay süreçleri gözden geçirilecek.
Başta AİHM ve BM İnsan Hakları Konseyi olmak üzere uluslararası insan hakları mekanizmaları ile iş birliği geliştirilecek.
İnsan hakları hukukuyla ilgili uluslararası gelişmeleri takip etmek ve hukuki olgulara ilişkin toplumsal talep ve ihtiyaçları dikkate alarak yeni politika önerileri geliştirmek üzere "Hukuk Araştırmaları Enstitüsü" kurulacak.
Hakim, savcı, avukat, kamu görevlileri ve akademisyenler ile lisans veya lisansüstü eğitim alanların başta insan hakları olmak üzere farklı hukuk disiplinlerinde yurtdışında eğitim görmeleri için "İnsan Hakları Araştırma Bursu" sağlanacak.
Uluslararası insan hakları kurumlarında görev alabilecek nitelikte, yetişmiş uzman sayısı artırılacak.
AİHM kararları ile insan haklarına ilişkin uluslararası rapor, rehber ve benzeri belgeler, tercüme edilerek ilgili kurumlarla paylaşılacak.
- "Yeni ve Sivil Bir Anayasa"
Planın "Yeni ve Sivil Bir Anayasa" başlıklı bölümünde ise İnsan Hakları Eylem Planı ile ortaya konulan temel yaklaşımın, insan haklarını korumayı ve geliştirmeyi devletin asli görevi olarak kabul etmesi olduğu belirtildi.
Bir yandan son 18 yılda kaydedilen önemli gelişmelerin muhafazası, diğer yandan uygulamada görülen bazı sorunların çözülmesi ve mevzuatın geliştirilmesinin hedeflendiği ifade edilen bölümde, hak ve özgürlükler alanında bugüne kadar kaydedilen gelişmelerle önümüzdeki süreçte yapılacak çalışmaların kalıcı hale gelmesinin ise insan haklarına duyarlı yaklaşımın kamu yönetimine ve topluma temel davranış biçimi olarak yerleşmesiyle mümkün olacağı kaydedildi.
Bu nedenle Eylem Planı'nda önemli mevzuat değişikliklerine işaret edildiği belirtilen bölümde, getirilen bu önerilerde, eksen ve çerçevenin belirlendiği, şeffaf ve katılımcı bir anlayışla ilerleyecek hazırlık sürecinden sonra yapılacak değişikliklerin eksiksiz ve amaca uygun olacağının muhakkak olduğu bildirildi.
Hak ve özgürlükleri koruyup geliştirecek siyasal ve toplumsal iradenin en güçlü ve korunaklı zemininin anayasa olduğuna dikkat çekilerek, "Temel felsefesi bireyin özgürlüğü ve korunması olan, yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını güçlendirmeye yönelik kurumsal güvenceleri içeren yeni bir anayasa yapılması, Türkiye'de demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğünün kökleşmesi bakımından vazgeçilmez öneme sahiptir." değerlendirmesinde bulunuldu.
İlgili bölümde, doğrudan milletin hazırlayacağı ve ruhunda milli iradenin olacağı bir toplumsal sözleşme metninin, ülkenin, Cumhuriyet'in 100. yılını karşılamaya hazırlandığı önümüzdeki dönemde çok daha anlamlı olacağı belirtildi.
Türkiye'nin askeri müdahalelerle kesintiye uğratılmış demokrasi tarihinin, milletin evrensel değerlere dayalı sivil ve demokratik bir anayasaya sahip olmasına imkan vermediğine işaret edilen bölümde, "Devleti yaşatmayı ancak insanı yaşatmakla mümkün gören bir yaklaşımla, insan hak ve özgürlüklerini teminat altına almayı görev olarak bilen yeni bir anayasa yapılması tarihi bir sorumluluk olarak görülmelidir." ifadesine yer verildi.
Bu yöndeki çalışmanın aynı zamanda Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin amacına uygun düşecek ve sistemin işleyişini daha da güçlendireceğine dikkat çekilen bölümde, insan haklarına dayalı bir devlet anlayışını öngören, yeni ve özgürlükçü bir anayasanın hazırlanması için bir başlangıç noktası olarak görülmesi halinde, belgenin en önemli işlevlerinden birini yerine getirmiş olacağı bildirildi.
İlgili bölümde, şu ifadelere yer verildi:
"Sonuç itibarıyla, İnsan Hakları Eylem Planı, reform sürecinde ne ilk ne de son adımdır. Reform ajandasında yeni bir sayfa daha açacak belge, ülkemizin ileri demokrasi yürüyüşüne ve yeni anayasa çalışmalarına güçlü bir katkı sunacak, merkezine insan haklarını alan temel politika belgesi olacaktır. Belgenin hedefi, her bir vatandaşımızın hak ve özgürlükler konusunda maddi ve manevi varlığını tam olarak güvende hissetmesi, amacı ise sistemin hak ve özgürlük temeline oturtulmasıdır. Belge, devletin milletimize 'Özgür Birey, Güçlü Toplum' taahhüdüdür. Bu taahhüdün yerine getirilmesi için bütün kurumlarımıza düşen görev ve sorumlulukların takip, takdir ve değerlendirmesi millete aittir."
Eylem Planı, Cumhurbaşkanlığı koordinasyonunda sorumlu bakanlıkların ve ilgili kurulların temsilcilerinden oluşan "İzleme ve Değerlendirme Kurulu" tarafından izlenip değerlendirilecek.
İnsan Hakları Eylem Planı, Türkçe ve İngilizce olarak Adalet Bakanlığının internet sitesinde yayımlandı.
(Bitti)