İSTANBUL (AA) - Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını kaynaklı süregelen risklerin devralındığı 2021 yılının ilk çeyreğinde, her ne kadar küresel çapta hızlanan aşı uygulamaları gelecek döneme ilişkin beklentileri olumlu etkilese de düşük büyüme ve enflasyon endişeleri pay ve tahvil piyasalarında dalgalanmalara yol açtı.
Dünya ekonomileri, yorgun başladığı 2021 yılında en büyük sınavı düşük büyüme ve yükselen enflasyon karşısında verdi. Kovid-19'un ekonomilerde yarattığı bu tahribatı gidermek amacıyla geçen yıl rekor düzeyde mali ve parasal desteklere başvuran ülkeler, ilk çeyrekte her ne kadar aşıların yaygınlaşmasıyla rahat bir nefes alsa da salgında ortaya çıkan yeni varyantlar sonrası yeniden ek kısıtlayıcı tedbirlere başvurdu. Bu durum, merkez bankalarının 2020'de devreye aldığı destekleyici para politikalarını ilk çeyrek boyunca sürdürmelerini beraberinde getirdi.
Bu dönemde, ABD Merkez Bankası (Fed) politika faizini değiştirmeyerek 0-0,25 aralığında bırakırken, istihdam ve enflasyon hedefleri sağlanana kadar varlık alımlarının devam edeceği yönlendirmesini korudu. Bununla birlikte mart ayında ABD'de enflasyon beklentilerindeki hızlı yükseliş, Fed'in para politikasında erken bir sıkılaşma ihtimali tartışmalarını başlattı. Bu gelişme sonrası ABD'nin 10 yıllık tahvil faizleri 1 Mart'ta yüzde 1,7760 ile yılın en yüksek seviyesini gördü. Mali tarafta ise ocak ayında göreve başlayan ABD Başkanı Joe Biden, mart sonunda Kovid-19 salgınının etkileriyle mücadele kapsamında 1,9 trilyon dolarlık ekonomik destek paketini onayladı.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafında daha "güvercin" bir tonun hakim olduğu ilk çeyrekte, faiz oranları ve Pandemi Acil Alım Programı (PEPP) büyüklüğünde değişikliğe gidilmezken kısa vadede ekonomik belirsizliklerin devam etmesi nedeniyle tüm araçlarla gerekli ayarlamaların yapılabileceği mesajıyla piyasalara güven verildi.
Asya'da ise Japonya Merkez Bankası'nın (BoJ) para politikasını daha da esnetecek kararlar aldığı görüldü. Banka, mart ayındaki toplantısında Eylül 2016'dan sonra ilk kez para politikasını kapsamlı bir şekilde değerlendirerek devlet tahvili getirilerine yönelik hedef bant aralığını genişletti.
Öte yandan Amerikan borsasında, sosyal medya platformu Reddit üzerinden örgütlenen bir grup küçük yatırımcının alımlarıyla video oyun satıcısı GameStop'ın daha önce 17 dolar civarında seyreden hisse fiyatı 483 dolara kadar çıktı. Küçük yatırımcıların bir araya gelerek Wall Street devlerine karşı mücadelesi olarak tarihe geçen olayın başka hisse senetlerine de sıçrayabileceği endişeleri piyasalarda volatiliteyi artırdı.
Yurt içinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) şubatta zorunlu karşılık oranlarını 200 baz puan artırmasının ardından, mart ayında da önden yüklemeli faiz artırımına gitti. Banka, enflasyon görünümü üzerinde oluşan yukarı yönlü riskler nedeniyle politika faizini yüzde 17'den yüzde 19'a yükseltti. Mart ayının sonunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile TCMB Başkanı Naci Ağbal görevinden alınarak, yerine Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu atandı.
Tüm dünyada enflasyonda yükselişin rakamlara yansıyarak tedirginlikleri artırdığı ilk çeyrekte, büyüme tarafında ise ülkelerin 2020 bilançosu belli oldu. ABD ekonomisinin yüzde 3,5 küçülerek 1946'dan bu yana en kötü performansını kaydettiği 2020'de, Avrupa Birliği (AB) ekonomisi de yüzde 6,4 daraldı. Bu dönemde Çin yüzde 2,3 ve Türkiye yüzde 1,8 büyüyerek G20'nin en iyi performans gösteren iki ekonomisi oldu. Açıklanan veriler sonrası uluslararası kurum ve kuruluşların Türkiye'ye ilişkin büyüme beklentilerini yukarı yönlü revize ettiği görüldü.
Borsa İstanbul AŞ'nin pay piyasası açılış seansında kural değişikliğine gittiği ilk çeyrekte, BIST 100 endeksi ocak ve şubat aylarında yataya yakın bir seyir izlemesinin ardından martta yüzde 5,4 değer kaybetti. Endeks böylece ilk çeyreği yüzde 5,8 düşüşle 1.391,73 puandan tamamladı. Yıla 7,43 seviyelerinden başlayan dolar/TL ise ilk çeyrekte yüzde 11'e yakın değer kazanarak mart ayını 8,2489'dan kapattı.
Yatırımcıların tahvil piyasasına yönelmesi ile altının ons fiyatında ilk çeyrekte yüzde 10,2'lik sert bir düşüş yaşanırken, aynı süreçte yurt içinde gram altın yüzde 0,3'lük değer kaybıyla 452,6 liraya geriledi. Türkiye'de uzun vadeli tahvil faizleri ise yıla başladığı yüzde 12,9 seviyelerinden yükselişe geçerek mart sonunda yüzde 18,86'ya çıktı.
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, yılın ilk çeyreğindeki önemli gelişmeler şöyle:
5 OCAK:
- Dünya Bankası, 2020 için Türkiye ekonomisine yönelik yüzde 3,8'lik daralma tahminini yüzde 0,5 büyüme yönünde revize etti. Banka, söz konusu beklentisini 2021 için yüzde 5'ten yüzde 4,5'e indirdi.
8 OCAK:
- TCMB bünyesinde geliştirilen yeni nesil anlık perakende ödeme uygulaması Fonların Anlık ve Sürekli Transferi (FAST) Sistemi, vatandaşın kullanıma açıldı.
13 OCAK:
- ECB Başkanı Christine Lagarde, bankanın olası dijital avro ihracına yönelik kamuoyu görüşü alınmasının tamamlandığını bildirdi.
14 OCAK:
- Fitch Ratings Direktörü Douglas Winslow, aşılamaların yapılması ve kısıtlamaların azaltılmasıyla Türkiye ekonomisinin özellikle yılın ikinci yarısından sonra hız kazanacağını, büyümenin 2021'de yüzde 3,5 seviyesinde olmasının beklendiğini bildirdi.
18 OCAK:
- Çin ekonomisi 2020'de yüzde 2,3 büyüdü.
19 OCAK:
- Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor's (S&P), Çin'deki tüketicilerin hala temkinli olduğunu, finansal koşulların 2020'nin sonunda sıkı olmaya devam ettiğini, bu durumun toparlanmanın ivmesini sınırlayacağını belirtti.
20 OCAK:
- ABD'de 3 Kasım seçimlerini kazanan Joe Biden, ABD Kongresindeki törende yemin ederek görevine resmi olarak başladı.
- Çin Merkez Bankası (PBoC), politika faizi olarak baz alınan kredi faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 3,85 düzeyinde tuttu.
- Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's, Kovid-19 salgınının Avro Bölgesi'nde uzun vadeli ekonomik duraklama riskini artırdığını bildirdi.
21 OCAK:
- TCMB, politika faizini değiştirmeyerek yüzde 17 düzeyinde bıraktı.
- ECB, piyasa beklentileri doğrultusunda, faiz oranları ve PEPP'te değişikliğe gitmedi. ECB Başkanı Christine Lagarde, kararın ardından yaptığı açıklamada, Kovid-19 vaka sayısındaki artış ve bununla ilgili kısıtlamaların ekonomiye zarar verdiğini belirterek, "Avro Bölgesi'nin ekonomik büyüme görünümü üzerindeki riskler hala aşağı yönlü." ifadesini kullandı.
- BoJ, faizlerde ve para politikasında değişikliğe gitmezken, 2021 mali yılına ilişkin büyüme beklentisini yüzde 3,6'dan yüzde 3,9'a, enflasyon tahminini yüzde 0,4'ten yüzde 0,5'e revize etti.
22 OCAK:
- OECD İstanbul Merkezi açıldı.
23 OCAK:
- S&P, Türkiye'nin döviz cinsinden kredi notunu "B+", yerel para birimi cinsinden kredi notunu ise "BB-" olarak teyit etti. Kuruluş, Türkiye ekonomisinin bu yıl yüzde 3,6, 2022'de yüzde 3,5, 2023'te yüzde 3,3 ve 2024'te yüzde 3,3 büyüyeceği öngörüsünde bulundu.
26 OCAK:
- IMF, Türkiye ekonomisinin 2021'de büyümeye devam ederek yüzde 6 düzeyinde bir milli gelir artışını yakalayacağı öngörüsünde bulundu. Fon ayrıca, küresel ekonomiye ilişkin büyüme tahminini 2021 için yüzde 5,2'den yüzde 5,5'e yükseltti, 2022 için yüzde 4,2 olarak belirledi.
- Dünya Bankası, Türkiye'ye yönelik Organize Sanayi Bölgeleri Projesiyle 300 milyon dolarlık finansman sağlayacağını duyurdu.
- ABD Başkanı Joe Biden'ın Hazine Bakanı adayı Janet Yellen, Senato'dan aldığı onayın ardından yemin ederek görevine başladı.
27 OCAK:
- Fed, beklentiler dahilinde politika faizini değiştirmeyerek 0-0,25 aralığında sabit bırakırken, istihdam ve enflasyon hedefleri sağlanana kadar varlık alımlarının devam edeceği yönündeki sözlü yönlendirmesini yineledi.
- BoJ Başkanı Kuroda Haruhiko, Japonya'nın finansal sağlık durumunun ciddiyetini koruduğunu, enflasyon hedefinin şimdiye dek yakalanmamasından dolayı sorumluluk hissettiğini söyledi.
28 OCAK:
- TCMB'nin yılın ilk Enflasyon Raporu'nda, "Enflasyonun, yüzde 70 olasılıkla, 2021 sonunda orta noktası yüzde 9,4 olmak üzere, yüzde 7,3 ile yüzde 11,5 aralığında, 2022 sonunda orta noktası yüzde 7,0 olmak üzere yüzde 4,6 ile yüzde 9,4 aralığında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir." denildi.
- TCMB Başkanı Naci Ağbal, rapora ilişkin düzenlenen toplantıda, enflasyon tahminleri üzerinde yukarı yönlü risklerin önemini koruduğunu, bu nedenle sıkı para politikası duruşunu devam ettirmek zorunda olduklarını belirterek, "Faiz indirimlerine dönük bir gündemin konuşulması için çok erken olduğunu değerlendiriyoruz." açıklamasını yaptı.
- IMF, küresel mali desteğin 14 trilyon dolara ulaştığını, bu desteğin toparlanma sağlam bir şekilde gerçekleşene kadar devam etmesi gerektiğini bildirdi.
- ABD ekonomisi, Kovid-19 salgınının etkisiyle 2020'de yüzde 3,5 küçülerek 1946'dan bu yana en kötü performansını kaydetti.
- Game Stop hisseleri, sosyal medya platformu Reddit üzerinden örgütlenen bireysel yatırımcıların alımlarıyla yükselişe geçerek 483 doları gördü.
- SPK ile Katar Finansal Merkezi Düzenleyici Otoritesi (QFCRA) arasında ikili iş birliği mutabakatı imzalandı.
1 ŞUBAT:
- TCMB, enflasyon hedefinden sapmanın nedenleri ve alınması gereken önlemlere ilişkin hükumete açık mektup gönderdi.
2 ŞUBAT:
- AB ekonomisi, Kovid-19 salgınının etkisiyle 2020 yılında yüzde 6,4 daraldı.
3 ŞUBAT:
- İtalya'da hükümet kurma görevi Eski Avrupa Merkez Bankası Başkanı Draghi'ye verildi.
- TCMB İdare Merkezi bünyesinde Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları Analiz Müdürlüğü, Katılım Bankacılığı Müdürlüğü ve Mali Kontrol Müdürlüğü kuruldu.
- Dünya Bankası, geçen yıl Türkiye'ye rekor düzeyde destek sağlayarak toplam tutarı 2,5 milyar doları bulan 9 kritik kalkınma projesi için finansman kullandırdığını bildirdi.
4 ŞUBAT:
- ECB, Avro Bölgesi dışındaki merkez bankalarıyla oluşturulan repo ve swap hatlarının 9 ay uzatıldığını duyurdu.
- BoE yüzde 0,1 düzeyindeki politika faizini ve 875 milyar sterlinlik tahvil alım programını değiştirmezken, bankalara gerekirse negatif faiz oranlarına hazırlanması gerektiğini bildirdi.
5 ŞUBAT:
- Pay piyasası açılış seansında kural değişikliğine gidildi.
8 ŞUBAT:
- Borsa İstanbul, aracı kurumların araştırma faaliyetlerine destek olacak bir program başlattı.
- ECB Başkanı Lagarde, Kovid-19 vakalarında artış, virüsteki mutasyonlar ve sıkı kısıtlayıcı tedbirlerin, Avro Bölgesi ekonomik faaliyetine yönelik önemli aşağı yönlü risk ortaya koyduğu uyarısında bulundu.
- Elektrikli otomobil üreticisi Tesla'nın ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu'na yaptığı bildirimde 1,5 milyar dolarlık varlığını Bitcoin'e yatırdığını ve yakında ödeme türü olarak Bitcoin'i kabul etmeyi planladığını duyurması ile Bitcoin'in fiyatı yüzde 20 değer kazandı.
12 ŞUBAT:
- Ödemeler dengesi Aralık 2020'de 3 milyar 210 milyon dolar açık verirken, 2020 yılı cari işlemler açığı 36 milyar 724 milyon dolar oldu.
17 ŞUBAT:
- Fed'in son toplantısına ait tutanaklar, ülkedeki ekonomik koşulların uzun vadeli hedeflerin uzağında olduğunu ve hedeflere ulaşılıncaya kadar destekleyici politika duruşunun devam etmesi gerektiğini ortaya koydu.
18 ŞUBAT:
- TCMB, politika faizini değiştirmeyerek yüzde 17 düzeyinde bıraktı.
- IMF Türkiye Kıdemli Daimi Temsilcisi Ben Kelmanson, Türkiye'de 2022'den itibaren büyümenin yüzde 3,5 civarındaki potansiyeline geri döneceği tahmininde bulundu.
- ECB'nin ocak ayı para politikası toplantı tutanaklarında, Avro Bölgesi'nde enflasyonun hedefinden çok uzakta olduğuna işaret edilerek, güçlü avronun endişe kaynağı olduğu bildirildi.
20 ŞUBAT:
- PBoC, politika faizi olarak baz alınan kredi faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 3,85 düzeyinde tuttu.
- Fitch Ratings, Türkiye'nin kredi notunu "BB-" olarak teyit ederken, kredi notu görünümünü "negatif"ten "durağan"a çevirdi. Fitch Ratings, Türkiye ekonomisinin 2021'de yüzde 5,7, 2022'de yüzde 4,7 büyüyeceğini öngördü.
23 ŞUBAT:
- İran Hükümet Sözcüsü Ali Rebii, Güney Kore ile vardıkları anlaşmanın ilk aşaması kapsamında, ABD'nin tek taraflı yaptırımları nedeniyle bu ülkede tutulan 1 milyar doların serbest bırakılacağını söyledi.
24 ŞUBAT:
- TCMB, Türk lirası zorunlu karşılık oranlarını tüm vade dilimleri ve yükümlülük türlerinde 200 baz puan artırdı. Banka ayrıca, Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilebilmesi imkanı azami oranını yüzde 30'dan yüzde 20'ye, Türk lirası zorunlu karşılıkların standart altın cinsinden tesis edilebilmesi imkanı azami oranını yüzde 20'den yüzde 15'e düşürdü.
- TCMB, Türk lirası cinsinden tesis edilen zorunlu karşılıklara uygulanacak faiz/nema oranını 150 baz puan artırarak yüzde 13,5'e yükseltti.
- Moody's Türkiye'ye yönelik büyüme beklentisini 2021 için yüzde 3,5'ten 4'e, 2022 için yüzde 4'ten yüzde 5'e yükseltti.
1 MART:
- ABD'nin 10 yıllık tahvil faizleri yüzde 1,7760 ile yılın en yüksek seviyesini gördü.
- Türkiye ekonomisi, 2020'de yüzde 1,8 büyüdü.
2 MART:
- IMF Başkanı Kristalina Georgieva, G20 ülkelerinden özel çekme hakları (SDR) olarak adlandırılan rezerv para biriminin yeni tahsisi üzerinde çalışmak için "devam sinyali" aldıklarını ifade etti.
- ECB Başkanı Christine Lagarde, salgın döneminde Avro Bölgesi'nde şirketlere uygun finansal koşullar sağlamaya devam edeceklerini belirtti.
3 MART:
- Almanya Merkez Bankası (Bundesbank), temerrüt ve faiz artışı riskleri nedeniyle 2020 yılı için kar payı dağıtmama kararı aldı. Böylece Bundesbank, 1979'dan bu yana ilk kez kar payı dağıtmamış oldu.
- IMF, merkez bankalarının negatif faiz oranı politikasını reddetmemeleri ve kullanma olasılıkları düşük olsa bile araç setlerinin bir parçası olarak tutmaları gerektiğini belirtti.
5 MART:
- SPK, payların takası ve öz kaynak olarak kabul edilebilecek kıymetlerde değişikliğe gitti.
9 MART:
- Fitch Ratings Direktörü Douglas Winslow, Türkiye'de enflasyonun 2021 sonunda yüzde 11'e, 2022 sonunda yüzde 9,2 seviyesine gerilemesinin beklendiğini duyurdu.
- OECD, küresel ekonomiye yönelik büyüme tahminini yüzde 4,2'den yüzde 5,6'ya yükseltti. Kuruluş Türkiye'ye yönelik büyüme beklentisini ise 2021 için yüzde 2,9'dan yüzde 5,9'a, 2022 için yüzde 3,2'den yüzde 3'e revize etti.
10 MART:
- Moody's, Kovid-19 salgınının birçok sektör ve ülke için hala önemli bir kredi riski oluşturduğunu belirterek, çoğu ekonominin 2022'ye kadar salgın öncesi faaliyet seviyelerine dönemeyeceğini bildirdi.
11 MART:
- Cari işlemler hesabı ocakta 1 milyar 867 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari işlemler açığı 36 milyar 599 milyon dolar oldu.
- ABD Başkanı Joe Biden, Kongre'den geçen, Kovid-19 salgınının etkileriyle mücadele 1,9 trilyon dolarlık ekonomik destek paketini onayladı.
- ECB, piyasa beklentileri doğrultusunda, faiz oranları ve PEPP'te değişikliğe gitmedi. ECB Başkanı Lagarde, kararın ardından yaptığı açıklamada, tahvil getirilerindeki son artışın daha geniş finansman koşulları için risk teşkil ettiğini belirterek, "Avro Bölgesi'nin 2021'de yüzde 4, 2022'de 4,1 ve 2023'te yüzde 2,1 büyümesini bekliyoruz." dedi.
17 MART:
- Fed politika faizinde ve varlık alım programında değişikliğe gitmedi.
- Fitch Ratings, Türkiye'ye ilişkin büyüme tahminini 2021 için yüzde 3,5'ten 6,7'ye, 2022 için yüzde 4,5'ten 4,7'ye yükseltti.
18 MART:
- TCMB, politika faizini 200 baz puan artırarak yüzde 19'a yükseltti. Kurul, söz konusu karara gerekçe olarak; "Enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve orta vadeli enflasyon görünümü üzerinde oluşan yukarı yönlü riskleri" gösterirken, önden yüklemeli ve güçlü bir ilave parasal sıkılaştırma yapılmasına karar verildiğini bildirdi.
- ECB Başkanı Lagarde, Avro Bölgesi için kısa vadede ekonomik belirsizliklerin devam ettiğini belirterek, ECB'nin tüm araçlarla gerekli ayarlamaları yapmaya hazır olduğunu söyledi.
19 MART:
- BoJ, faizlerde değişikliğe gitmezken, para politikasını daha da esnetecek kararlar aldı. Bankanın Eylül 2016'dan bu yana ilk kez para politikasını kapsamlı bir şekilde değerlendirdiği toplantıda, devlet tahvili getirilerine yönelik hedef bant artı-eksi yüzde 0,20'den, artı-eksi yüzde 0,25 bandına genişletildi.
20 MART:
- Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile TCMB Başkanı Naci Ağbal görevinden alınarak, yerine Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu atandı.
21 MART:
- TCMB Başkanı Kavcıoğlu, yaptığı yazılı açıklamada, enflasyonda kalıcı düşüşü sağlama temel hedefi doğrultusunda para politikası araçlarının etkin bir şekilde kullanılmaya devam edileceğini belirtti.
22 MART:
- PBoC, politika faizi olarak baz alınan kredi faiz oranını değiştirmeyerek yüzde 3,85 düzeyinde tuttu.
- Borsada işlemler, Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi'nin çalışmasıyla iki kez durduruldu.
23 MART:
- BoJ, 1 Nisan'dan itibaren sadece TOPIX endeksindeki Borsa Yatırım Fonları'ndan (ETF) alım gerçekleştireceğini, Nikkei endeksleriyle bağlantılı ETF'lerden alım yapmayacağını duyurdu.
- Borsada işlemler, Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi'nin çalışmasıyla iki kez durduruldu.
24 MART:
- Moody's, Avrupa'da Kovid-19 salgınıyla mücadele kapsamında uygulanan kısıtlamaların bu yılın ilk yarısında tüketimi baskılamasının beklendiğini duyurdu.
- S&P, ABD ekonomisine yönelik 2021 yılı büyüme tahminini yüzde 4,2'den yüzde 6,5'e yükseltti.
25 MART:
- S&P, Avro Bölgesi'nin bu yıl yüzde 4,2 ve gelecek yıl yüzde 4,4 büyüyeceğini öngördü.
26 MART:
- IMF, Avro Bölgesi'ndeki bankaların sermaye oranlarındaki düşüşe rağmen Kovid-19 salgının olumsuz etkilerine dayanacak ve ekonomik toparlanmayı finanse edecek kadar sermayeye sahip olduğunu bildirdi.
27 MART:
- S&P, Almanya'nın uzun vadeli kredi notunu "AAA" ve not görünümünü "durağan" olarak teyit etti.
30 MART:
- TCMB Başkan Yardımcısı Murat Çetinkaya'nın görevine son verildi, yerine Mustafa Duman getirildi.
- AB'nin finansal piyasa otoritesi, Moody's'e işlemlerindeki menfaat çatışması nedeniyle 3 milyon 703 bin avro para cezası kesti.
31 MART:
- Dünya Bankası, Türkiye ekonomisine ilişkin büyüme tahminini 2021 için yüzde 4,5'ten yüzde 5'e, 2022 için yüzde 5'ten yüzde 4,5'e revize etti. Banka, Türkiye ekonomisinin 2023'te ise yüzde 4,5 büyüyeceği öngörüsünde bulundu.
- İngiltere ekonomisi, 2020'de yıllık bazda yüzde 9,8 ile küresel finans krizinde yaşananın yaklaşık iki katı düzeyinde küçüldü.