Bilim kurulları Kovid-19'la mücadeledeki yol haritasının belirlenmesinde etkin rol oynadı

Çin'in Vuhan kentinde Aralık 2019'da ortaya çıkan yeni tip koronavirüsün (Kovid-19), dünyaya yayılmaya başlamasının ardından, salgınla mücadele tedbirlerinin belirlenmesi amacıyla virüs Türkiye'de görülmeden önce Sağlık Bakanlığı tarafından 10 Ocak 2020'de Koronavirüs Bilim Kurulu oluşturuldu.

Kurulda, enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji, çocuk enfeksiyon hastalıkları, halk sağlığı, göğüs hastalıkları, yoğun bakım, anesteziyoloji ve reanimasyon, acil tıp, tıbbi mikrobiyoloji alanlarından öğretim üyeleri ile Yükseköğretim Kurulu ve Sağlık Bakanlığı yöneticileri yer aldı.

Salgın sürecinin toplum üzerindeki psikolojik etkilerinin araştırılması ve halk sağlığı çalışmalarına destek sağlanması amacıyla 7 Haziran 2020'de Toplum Bilimleri Kurulu oluşturuldu.

Bu kurulda sosyoloji, psikoloji, iletişim, psikiyatri, halk sağlığı ve tıp tarihi alanlarında öğretim üyeleri ile Sağlık Bakanlığı yöneticileri bulundu.

Bakan Koca'nın başkanlığında geçen yıl 59 kez toplanan bilim kurullarınca Kovid-19'la mücadelede izlenecek yol haritasının belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılırken, kurul üyeleri medya aracılığıyla vatandaşların doğru bilgilendirilmesi görevini de üstlendi.

Kovid-19 rehberi hazırlandı
Geçen yıl birçok önemli kararın alınmasında etkin rol oynayan Bilim Kurulu üyeleri, çeşitli ülkelerden Türkiye'ye uçuşların durdurulması, yurt dışından gelenlerin 14 gün karantinada tutulması, sokağa çıkma kısıtlaması uygulanması, eğitime ara verilmesi, otel, kafe, restoran, yurt, huzurevi ve benzeri yerlerde çeşitli tedbirlerin uygulanması gibi tavsiyelerde bulundu.

Kurulun çalışmaları sonucunda, özellikle sağlık çalışanlarının Kovid-19 hakkında bilgilendirilmesi amacıyla oluşturulan "2019-nCoV Hastalığı Rehberi", 14 Ocak 2020'de Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlandı.

Rehberde, "enfeksiyona ilişkin genel bilgiler", "vaka tanımı ve vaka yönetimi", "enfeksiyon kontrolü ve izolasyon", "hasta bakımı ve tedavisi", "vaka görülen ülkelere gidecek kişilerin yapması gerekenler" gibi bölümler yer aldı.

Çin'in Vuhan kentindeki Türk vatandaşları Türkiye'ye getirildi
Çinli bir havayolu firması tarafından yapılan Vuhan-İstanbul uçuşları 22 Ocak 2020'de durduruldu.

Bilim Kurulu'nun tavsiyesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatı doğrultusunda, Vuhan kentindeki Türk vatandaşlarını Türkiye'ye getirecek, ambulansa dönüştürülen askeri kargo uçağı, 31 Ocak 2020'de Etimesgut Askeri Havaalanı'ndan Çin'e hareket etti.

Bu kapsamda Vuhan kentinden tahliye edilen 42 kişiyi taşıyan uçak, 1 Şubat 2020'de Etimesgut Havaalanı'na indi.

Çin'den gelen tüm uçuşlar durduruldu
Bilim Kurulu'nun önerisiyle 5 Şubat 2020'den itibaren Çin'den gelen tüm uçuşlar durduruldu.

Aktif olan 19 uluslararası hava limanında yurt dışından gelen bütün yolculara 6 Şubat 2020'den itibaren termal kamera kontrolü başlatıldı.

Türkiye-İran hudut kapıları kapatıldı
Virüsün İran'da da görülmesi üzerine sınırda da gerekli tedbirler alındı. Bu kapsamda, 23 Şubat'ta Türkiye ile İran arasındaki kara hudut kapıları saat 17.00 itibarıyla kapatıldı.

İran'daki Kovid-19 salgınının ardından İçişleri Bakanlığınca 81 ile "hudut kapılarında alınması gereken tedbirler" ile ilgili genelge gönderildi.

Ayrıca, İran'daki Türk vatandaşları 25 Şubat 2020'de Türkiye'ye getirildi.

Öğrencilere yönelik bilgilendirmeler yapıldı
Bunun yanı sıra tedbirler kapsamında, Milli Eğitim Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu ve Kredi Yurtlar Kurumuna Çin'den gelmesi muhtemel öğrencilere yönelik bilgilendirmeler yapıldı.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, üzerinden turizm bölgeleri ve tur operatörlerine yönelik alınması gereken önlemler aktarıldı.

Ayrıca, halka yönelik kolay anlaşılabilir sunumlar hazırlandı, bu amaçla sosyal medya etkin olarak kullanıldı.

Ülkede ilk Kovid-19 vakasının görülmesinden sonraki tedbirler
Bakan Koca, 11 Mart 2020'de Türkiye'de ilk Kovid-19 vakasının görüldüğünü açıkladı. Aynı gün yapılan Bilim Kurulu toplantısında alınması gereken tedbirler değerlendirildi.

Koca, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan ortak basın açıklamasıyla yeni tedbirleri açıkladı.

Ersoy, otellere, yaz sezonu başlangıcını mart değil nisan sonu olarak planlamalarını önerdiklerini bildirdi.

Koca'nın yanı sıra Adalet Bakanı Abdulhamit Gül ile dönemin Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turan'ın da katıldığı 13 Mart 2020'deki Koronavirüs Bilim Kurulu toplantısının ardından ilave tedbirler açıklandı.

Bu çerçevede, hastanelerde ziyaret kısıtlaması yapıldı. İlaçlarını raporla alan yaşlılar ve kronik hastalığı olanların rapor süresi dolduğunda hastaneye tekrar başvurmadan ilacını doğrudan alabilmesi konusunda Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile düzenleme yapıldı.

Mart ve nisanda düzenlenecek ulusal ve uluslararası bilimsel açık ya da kapalı toplantı, kongre, konferans gibi etkinlikler geçici süreyle ertelendi. Vatandaşların yurt dışına kesinlikle çıkmaması konusunda uyarı yapıldı.

Hastalık belirtisi olanların ceza infaz kurumlarına alınmaması kararı verildi. Bu kişilerin sağlık muayenesinden geçirilip tedavileri yapıldıktan sonra ceza infaz kurumuna alınması kararlaştırıldı. Cezaevleri görüşleri 2 hafta süreyle ertelendi.

Alo 184 Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi (SABİM) Hattı'nın koronavirüsle ilgili bilgi verecek bir hatta dönüştürülmesi kararlaştırıldı.

Uçuş yasağı kapsamına Almanya, Fransa, İspanya, Norveç, Danimarka, Belçika, Avusturya, İsveç ve Hollanda eklendi.

65 yaş ve üstündekilere yönelik kısıtlama
Kovid-19 ile mücadele kapsamında 22 Mart 2020'de gece yarısından itibaren 65 yaş ve üstündekiler ile kronik rahatsızlığı bulunanların ikametlerinden dışarı çıkmaları, park, bahçe gibi açık alanlarda dolaşmaları kısıtlandı.

Koronavirüs Bilim Kurulu üyeleri, 26 Mart 2020'de Çinli yetkililer ve bilim insanları ile video konferans yöntemiyle görüştü. Toplantıda, hastalığın seyri, bilinen özellikleri, yaş gruplarındaki etkileri, hastalığa özel semptomlar, tanı yöntemleri, tedavi protokolleri, aşı çalışmaları, iyileşen hastaların durumu gibi konular ele alındı.

30 büyükşehir ile Zonguldak istisnalar haricinde araç giriş çıkışına kapatıldı
Bakan Koca, 28 Mart 2020'deki Koronavirüs Bilim Kurulu toplantısının ardından yaptığı açıklamada, vaka artışının önüne geçilmesine yönelik kurulun tavsiyelerinin Cumhurbaşkanı Erdoğan'a iletildiğini açıkladı.

Erdoğan, 3 Nisan 2020'de Kovid-19'la mücadeledeki yeni tedbirleri açıkladı. Bu kapsamda, 30 büyükşehir ile akciğer rahatsızlıklarının sık görüldüğü Zonguldak ili, istisnalar haricinde araç giriş çıkışına kapatıldı.

Gece yarısından itibaren 1 Ocak 2000 ve üstü tarihli doğumluların tüm il ve ilçelerde sokağa çıkmaları kısıtlandı.

İçişleri Bakanlığınca 10 Nisan 2020'de yayımlanan genelgeyle gece yarısından itibaren hafta sonu boyunca Kovid-19'la mücadele kapsamında 30 büyükşehir ile Zonguldak'ta sokağa çıkma kısıtlamasına gidileceği açıklandı.

Koronavirüs Bilim Kurulu'nun tavsiyeleri doğrultusunda Mayıs 2020'den itibaren, iş yerlerinde alınacak tedbirlere yönelik 88 ana sektörle ilgili "Kovid-19 Salgın Yönetimi ve Çalışma Rehberi" hazırlandı. Rehber, Haziran 2020 boyunca güncellendi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Tarabya'daki Huber Köşkü'nde 18 Mayıs 2020'de video konferans yöntemiyle düzenlenen Cumhurbaşkanlığı Kabine Toplantısı'nın ardından Kovid-19 ile ilgili yeni tedbirler açıkladı.

Erdoğan, arife gününden Ramazan Bayramı'nın son gününe kadar, 23, 24, 25 ve 26 Mayıs'ta 81 ilde sokağa çıkma kısıtlaması uygulanacağını bildirdi.

Toplum Bilimleri Kurulu ilk toplantısını gerçekleştirdi
Kovid-19 salgınında sosyoloji, iletişim, psikoloji, din sosyolojisi, istatistik gibi alanlarda çalışacak Toplum Bilimleri Kurulu, ilk toplantısını 8 Haziran 2020'de Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın başkanlığında video konferans yöntemiyle yaptı.

Bakan Koca, "Bu yeni aşamada, salgına karşı kolektif davranış paydasının, ana motivasyon unsurunun irdelenmesine ihtiyaç duyuyoruz. Toplum Bilimleri Kurulu, tavsiye kararları alacak, gerektiğinde kamuoyu ile bu kararlar paylaşılacaktır." değerlendirmesinde bulundu.

Normalleşme süreci
Erdoğan, Tarabya'daki Huber Köşkü'nde 28 Mayıs 2020'de video konferans yöntemiyle düzenlenen Cumhurbaşkanlığı Kabine Toplantısı'nın ardından yaptığı açıklamada, normalleşme planına ilişkin kararları açıkladı.

Aylara yayılarak uygulanacak plan kapsamında, idari izinde bulunan veya esnek çalışma sistemine dahil olan kamu personelinin 1 Haziran 2020 itibarıyla normal mesaiye başlaması, şehirler arası seyahat sınırlamasının 1 Haziran 2020'den itibaren tamamıyla kaldırılmasının arasında bulunduğu kararlar duyuruldu.

Vaka sayılarının artmasıyla kasım ve aralıkta tedbirler sıkılaştırıldı
Kovid-19 vaka sayılarının artmasıyla Koronavirüs Bilim Kurulunca kasım ve aralıkta tedbirler sıkılaştırılması tavsiyesinde bulunuldu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 17 Kasım 2020'de Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'ndeki Cumhurbaşkanlığı Kabine Toplantısı'nın ardından Kovid-19 ile mücadeleye yönelik yeni tedbirleri açıkladı.

Bunlar arasında, hafta sonları tedarik ve üretim zincirleri aksamayacak şekilde 10.00 ile 20.00 saatleri arası dışında sokağa çıkma kısıtlaması uygulanması, ara tatilde olan okullardaki eğitim öğretimin yıl sonuna kadar çevrim içi olarak sürdürülmesi, alışveriş merkezleri, marketler, berber ve kuaförler gibi işletmelerin çalışma sürelerinin saat 10.00 ile 20.00 arası olarak sınırlandırılması gibi kararlar yer aldı.

Erdoğan, 30 Kasım 2020'deki Cumhurbaşkanlığı Kabine Toplantısı'nın ardından da salgınla mücadelede 1 Aralık'tan itibaren geçerli olacak tedbirleri açıkladı. Bu kapsamda, hafta içi 21.00-05.00 saatlerinde, hafta sonu cuma 21.00'den pazartesi 05.00'e kadar uygulanacak sokağa çıkma kısıtlamasını da içeren tedbirler hayata geçirildi.

Ayrıca, Kovid-19 salgınıyla mücadele kapsamında ülke genelinde 31 Aralık Perşembe saat 21.00'den 4 Ocak Pazartesi saat 05.00'e kadar sokağa çıkma kısıtlaması uygulandı.

"O günleri tekrar yaşamayı istemiyoruz"
Ankara Şehir Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği Öğretim Üyesi ve Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Rahmet Güner, 2020'yi yoğun çalışmayla geçirdiklerini, toplum sağlığının korunması için çabaladıklarını belirtti.

Kovid-19'la mücadele tedbirlerine uyulmadığı ve hasta sayısının arttığı zamanların kendileri için yıpratıcı olduğunu dile getiren Güner, "O günleri hiçbir şekilde tekrar yaşamayı istemiyoruz. Kimi zaman hastalarınızla ilgili olumsuz sonuçlarla karşılaştığınızda karamsarlığa kapılıyorsunuz, sonra tedbirlere uyulmadığını gördüğünüzde hastanede sıkıntı çeken o hastayı düşünüyorsunuz. Kişilerin, o gerçekle yüz yüze gelmesini ve korunmasını istiyorsunuz." diye konuştu.

Güner, Kovid-19 vaka ve hasta sayılarının artmaması için tedbirlere titizlikle uyulması gerektiğini vurgulayarak, "Kişilerin kurallara uymalarını arzu ediyoruz ama bu noktada sesimiz gitmiyor gibi hissettiğimiz zamanlar oluyor." ifadelerini kullandı.

Salgın nedeniyle kendisinin de geçen yıl bayramlarda annesi ve babasını ziyaret edemediğini söyleyen Güner, "Bu onların sağlığı için diyerek, günlerimi avutarak geçirdim." dedi.

"Devletimiz önerdiğimiz hemen her uygulamayı kullanıma soktu"
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı ve Sağlık Bakanlığı Toplum Bilimleri Kurulu Üyesi Prof. Dr. Mustafa Necmi İlhan, Kovid-19 sürecinin başından itibaren eğitime ara verilmesi, yurt dışından uçuşların ve şehirler arası ulaşımın kısıtlanması gibi birçok uygulamanın bilim kurulunun önerileri doğrultusunda hayata geçirildiğini söyledi.

Devletin, Türkiye'deki bilim insanlarına güveninin, salgınla mücadelenin bilim kurulunun tavsiyeleriyle sürdürülmesini sağladığına değinen İlhan, "Devletimiz önerdiğimiz hemen her uygulamayı kullanıma soktu. Yine iyi bir takip sistemi kurulması, sahada filyasyonla koronavirüs mücadelesinin sürdürülmesi gibi uygulamalar da hayata geçirildi. Keza yılbaşıyla ilgili kısıtlamayı önerdik, devletimiz uygulamaya soktu." bilgisini paylaştı.

İlhan, bilim kurulu üyelerinin, kısıtlamaların ne zaman kaldırılacağına ve aşılamanın hangi gruplardan başlayacağına ilişkin tavsiyelerinin de dikkate alındığını vurguladı.

Bu durumun, bilimin, topluma faydasını ortaya koyduğunu aktaran İlhan, "Çünkü bilim ya da bilim insanı, topluma fayda sağladığı düzeyde var oluyor. Yoksa bir sürü makale yazmamız, dünyada bir sürü atıf almamız bence ikincil bir fayda. En çok toplum faydası nasıl sağlanır, bilim toplumun lehine nasıl kullanılır buna bakmak gerekiyor." açıklamasında bulundu.

Kovid-19'la mücadele sürecinde bilim kurullarında yer almayan ama aşı geliştirmede, koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinde ciddi çalışmalar yürüten bilim insanlarının olduğuna işaret eden İlhan, şöyle konuştu:

"Bu çalışmalar sonucunda Türkiye'de vefat sayısı ve sahada bulaş bu kadar azaltıldı. Tüm sağlık çalışanları için bu sözleri söylemek daha doğru olacaktır. Sahada koronavirüs bulaşının engellenmesinde, hastanede koronavirüs tedavisinde temizlik görevlisinden, güvenlik görevlisine, hemşireden sağlık teknisyenine, doktordan öğretim üyesine kadar herkesin ortak çabasıyla süreci bu şekilde yönetebildik."

İlhan, 2021'de Kovid-19 salgınının geride kalmasını ve bilimsel çalışmaları farklı alanlara yönlendirmeyi diledikleri belirterek, "Gözüken o ki Türkiye'deki bilim insanlarının hem ülkedeki hem de dünyadaki bilime yaptıkları katkılar unutulmayacak. Hatta Türkiye'deki sağlık hizmetlerinin, bilimsel faaliyetlerin ne denli başarılı olduğu dünyaya duyurulmuş oldu." değerlendirmesini yaptı.

Artık vatandaşların hasta olduklarında ABD, İngiltere, İsviçre gibi ülkelere gitmeyi düşünmediklerine dikkati çeken İlhan, şöyle konuştu:

"Vatandaşlar, 'hasta olursa başka ülkede başına bir şey gelmesin' diye seyahat erteleyen, bir yere gitmeyen, tedavilerini Türkiye'de olmayı tercih eder hale geldiler. Burada Türkiye'de geliştirilen bilimsel stratejinin, birinci basamakta en ücra yerdeki vatandaşın koronavirüs taramasının yapılmasından tutun, üniversite ve şehir hastanelerinde en ileri tetkik, tedavi olanaklarının sağlanmasına kadar varan süreçte sunulan sağlık hizmetinin katkısının büyük olduğunu söylemek gerekiyor."