Türkiye'de son 10 yılda küresel ısınma, iklim değişikliği ve yağış rejimlerindeki farklılıklar başta olmak üzere çeşitli nedenlerle 25 havzadan 20'sinde su varlığı azalırken 5'inde artış gerçekleşti. Bakanlık, 2013-2022 döneminde Türkiye'deki havzalarda meydana gelen su varlığı değişimini mercek altına aldı.
Tarım ve Orman Bakanlığından edinilen bilgiye göre, vatandaşların su sıkıntısı yaşamaması için içme ve tarımsal amaçlı kullanılanlar başta olmak üzere, su konusunda kapsamlı çalışmalar yürütülüyor.
Bakanlık su varlığı değişimini mercek altına aldı
Bakanlık, 2013-2022 döneminde Türkiye'deki havzalarda meydana gelen su varlığı değişimini mercek altına aldı.10 yıllık dönemde mevcut 25 havzadan 20'sinde su varlığında önemli düşüşler görülürken 5'inde artış tespit edildi.
Konya kapalı havzasında su varlığı azaldı
Yapılan analize göre, 2013'te yüzde 92,5 doluluğu yakalayan Asi'de bu rakam 2022'de yüzde 43,5'e geriledi. Akarçay'da yüzde 78'den yüzde 35,1'e düşen su varlığı, son 10 yılda Büyük Menderes'te yüzde 87,8'den yüzde 37,1'e, Fırat-Dicle'de yüzde 74,9'dan yüzde 46,4'e, Kızılırmak'ta yüzde 76,7'den yüzde 35,8'e,
Konya-Kapalı'da yüzde 56,5'ten yüzde 36,5'e ve Küçük Menderes'te yüzde 73,1'den yüzde 45,5'e indi.
En dikkat çekici düşüş Burdur'daki göller ve Gediz Havzası'nda
En dikkat çekici düşüş ise Burdur'daki göller ve Gediz Havzası'nda yaşandı. Burdur'daki göllerde 2013'te yüzde 61 olan doluluk oranı 2022 itibarıyla yüzde 5,9'a, Gediz'de ise yüzde 76,6'dan yüzde 7,7'ye geriledi.
Beş havzadaki su varlığında artış
Diğer yandan bazı havzalardaki su varlığında artış belirlendi. Batı Karadeniz Havzası'nda doluluk oranları 10 yıllık dönemde yüzde 53,5'ten yüzde 87,8'e, Çoruh'ta yüzde 51'den yüzde 67,7'ye, Doğu Karadeniz'de yüzde 71,8'den yüzde 83,7'ye, Meriç-Ergene'de yüzde 72,9'dan yüzde 73,3'e ve Seyhan'da yüzde 83,1'den yüzde 88'e yükseldi.
Diğer havzalarda kurak dönemlerde barajlara gelen akımlarda kısmen düşüş meydana gelmesine rağmen ihtiyaçların karşılanmasında gerekli tedbirlerin alınmasıyla sıkıntı yaşanmadan su yılı atlatıldı.
Özellikle Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes havzalarında aşırı su sıkıntısı ön plana çıkarken alınan tedbirlerle problemler giderilmeye çalışıldı.
İl bazında bakıldığında, Burdur, Konya, Aksaray, Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa, Nevşehir, Niğde, Yozgat, Çankırı, Çorum, Ankara, Kırıkkale'deki depolama tesislerine gelen su miktarlarında önemli azalmalar görüldü.
İçme suyu açısından Ankara, İstanbul, İzmir, Yalova ve Kilis gibi şehirlerde kurak dönemlerde yaşanması muhtemel su sıkıntıları ilave su kaynaklarının devreye alınmasıyla çözüme kavuşturuldu ve problem yaşanmasının önüne geçildi.
418 sulama amaçlı rezervuarın 375'i yeterli
Öte yandan Türkiye genelinde 1 Ekim 2021-1 Nisan 2022 döneminde yağışlarda normale göre yüzde 2,7, 2021 yılı su/tarım yılı yağışlarına göre ise yüzde 25,3 artış gerçekleşti.
Bölge geneli kümülatif yağışlarda Güneydoğu Anadolu Bölgesi haricinde tüm bölgelerde normaller civarı veya normale göre artış oldu.
Yapılan analiz neticesinde 418 sulama amaçlı rezervuarın 375'inin yeterli, 24'ünün kısıntılı, 19'unun kritik aktif hacme sahip olduğu tespit edildi.
Bakanlık tedbirleri hayata geçiriyor
Tarım ve Orman Bakanlığı, iklim değişikliği, küresel ısınma, yağış rejimindeki farklılıklar gibi faktörlerin etkisini en aza indirmek amacıyla çalışmalar yapıyor. Bölge müdürlüklerince kuraklığın etkilerinin asgariye indirilmesine yönelik tedbirler uygulanıyor. Suyun sulama alanlarında program dahilinde kullanımının sağlanması da büyük önem taşıyor. Dolayısıyla işletmedeki tüm barajlar için programlar hazırlanarak, bunlar ihtiyaç halinde güncelleniyor ve programa göre işletilmesi sağlanıyor.
Ayrıca, sulama maksatlı barajların hizmet ettiği alanlar için sulama mevsimi öncesinde, depodaki mevcut ve gelecek su miktarına göre çiftçilerden beyanname toplanıyor, sulanacak alan, ekilecek/dikilecek ürün çeşidi belirleniyor.Bu verilere dayanılarak "genel sulama planlaması" hazırlanıyor ve sulama sezonu boyunca haftalık, günlük su dağıtım programları yapılıyor.
Özellikle su sıkıntısı yaşanacağı öngörülen bölgelerde, bölge müdürlükleri koordinasyonunda, mülki idareler, belediyeler, sulayıcı örgütler, çiftçi örgütleri ve önder çiftçilerin katılımlarıyla "kuraklık ve alınacak tedbirler" hususunda toplantılar yapılıyor. Toplantılarda yöre çiftçileri mevcut suyun tasarruflu kullanılması konusunda uyarılıyor, mevcut su durumuna göre alınan kararlar doğrultusunda birçok tedbir alınıyor.Aynı doğrultuda, sulama sezonu öncesinde tüm bölge müdürlüklerinin hidrolojik envanterlerine göre "Kuraklık Eylem Planı"nın bir parçası olan "Kuraklık İşletme Talimatı" hazırlanıyor. Buna uygun olarak su kaynağının mevcut durumu ve ihtiyaçların karşılaştırılmasıyla durum analiz yapılarak, kritik, kısıntılı veya yeterli seviye şartlarına göre bir faaliyet planı oluşturularak, tüm sulamalar bu talimata uygun şekilde işletiliyor.
Eylem Planı Tedbirleri uygulanıyor
Bakanlıkça oluşturulan Eylem Planı Tedbirleri kapsamında yapılacaklar da belirlendi. Buna göre, şu adımlar atılıyor:
-Çiftçilerin su eksikliğinden zarar görmelerini önlemek maksadıyla mülki idare amirleri, yerel yöneticiler, sulayıcı teşkilat yöneticilerinin katılımıyla geniş katılımlı toplantı yapılarak, mevcut suyun adil bir şekilde dağıtımı için bir komisyon kurulması planlandı.
-Gece sulamasının yaygınlaştırılması ve sulamada sabit tesislere (meyve bahçeleri) öncelik verilmesi hedeflendi.
-Sulayıcı teşkilatların ve ilgililerin de katıldığı toplantılar düzenlenerek, sulamalarda yapılacak kısıntı konusu değerlendirilmesi ve bunun su kullanıcılarına duyurulması için ilgili mülki amirlere ve yerel yöneticilere gerekli yazılı ve sözlü ikaz yapılması kararlaştırıldı.
-Kısıntılı dağıtım programının hazırlanması ve sulama planlaması doğrultusunda dağıtım yapılarak suyun tasarruflu kullanılması amaçlandı.